13.1 C
Amsterdam

Weerzin Westen jegens IS terecht, maar zelfkennis zou tot relativering moeten leiden

Thomas von der Dunk
Thomas von der Dunk
Publicist. Cultuurhistoricus.

Lees meer

guillotine.jpg
Foto: © Reuters

Met de onthoofdingen van westerse gijzelaars bereikt IS precies wat ze er vermoedelijk mee beoogt: het Westen zodanig vernederen dat het tot een halfslachtige (want voorlopig alleen tot luchtaanvallen beperkte) interventie besluit, die het idee dat het Westen het op ‘de islam’ voorzien heeft bij geradicaliseerde moslimjongeren voedt en zo nieuwe strijders voor het zelfbenoemde ‘kalifaat’ oplevert. Het feit dat Obama er inmiddels met veel moeite in geslaagd is een om een anti-IS-coalitie, waar ook een aantal islamitische landen aan deelnemen, in elkaar te knutselen zal daaraan weinig afbreuk doen, omdat de desbetreffende islamitische regeringen voor IS’ers ofwel te seculier (Egypte) ofwel te hypocriet (Saoedi-Arabië) ofwel te sjiitisch (Iran) zijn. Om van het feitelijk in de kaart spelen van de tirannie van Assad te zwijgen.

Het is het onthoofden van twee Amerikanen dat de Amerikaanse publieke opinie, die na twee moeizaam voortslepende oorlogen (Irak en Afghanistan) oorlogsmoe geworden was, als een blad aan een boom heeft doen omslaan en Obama dwong om ‘iets te doen’. De onthoofdingen gelden met de amputatie-strafpraktijken als belangrijkste blijk van de barbaarsheid van het ‘kalifaat’ – ongeacht het feit dat in onze trouwe bondgenoot Saoedi-Arabië hetzelfde al jaar en dag gebeurt, en ook gewoon in het openbaar. Nog onlangs is in Saoedi-Arabië een iets te eigenzinnige blogger tot 1.000 zweepslagen veroordeeld, zonder dat dit tot dusver tot enig officieel protest vanuit westerse hoofdsteden heeft geleid. Een vrouw die het gewaagd had achter het stuur van een auto te kruipen, ging hem daarin voor.

Als onthoofden bovendien ‘middeleeuws’ is, dan hebben de Middeleeuwen in Frankrijk tot 1981 geduurd. Toen pas werd door de nieuwe president Mitterrand de guillotine afgeschaft. Van publieke executies was inmiddels weliswaar geen sprake meer, maar dat slechts een paar generaties eerder waren die nog gangbaar. Elders in Europa is de doodstraf meestal pas in de loop van de negentiende eeuw uit het strafboek gehaald (uit het burgerlijk recht, uit het krijgsrecht nog niet), en de laatste lijfstraffen verdwenen ook in Nederland pas in de nadagen van koning Willem I (1815-1840). Wat IS nu doet, deden wij in de door oud-premier Balkenende hooggeprezen VOC-tijden van de Gouden Eeuw zelf ook nog gewoon in het openbaar op de Dam. De guillotine was overigens tijdens de Franse Revolutie (1789-1799) juist ingevoerd omdat zij als een humane vorm van executie gold, die in elk geval sneller en pijnlozer verloopt dan voordien gangbaar was – en ook nu nog in een aantal Amerikaanse staten het geval is, waar de doodstrijd van een veroordeelde door haperende apparatuur soms een marteling van een half uur of langer blijkt.

De huidige afschuw over onthoofding, dat thans met het slachten van een dier wordt geassocieerd, geeft aan hoezeer bepaalde waardeoordelen in de loop der eeuwen verschuiven. Historisch gezien is het namelijk zo dat waar onthoofden nu als het toppunt van barbaarsheid en vernedering wordt gezien, dit in de eeuwen voor de Franse Revolutie juist anders lag: onthoofden met het zwaard gold als de meest eervolle vorm van doodstraf, voorbehouden aan patriciërs en edellieden. De belangrijkste Nederlandse staatsman uit de zeventiende eeuw, Van Oldenbarnevelt, kwam zo in 1619 als gevolg van een gerechtelijke moord op het schavot in Den Haag aan zijn eind. Ophanging – het lot dat Saddam nog trof – gold daarentegen als de verachtelijke doodstraf voor ordinair geboefte. En wie de hand aan een vorst sloeg, wachtte nog een veel gruwelijker lot. Zowel de moordenaar van Willem van Oranje in 1584, als de pleger van de mislukte aanslag op de Franse koning Lodewijk XV in 1757 werden gevierendeeld. Ik verzeker U: daarbij vergeleken is zelfs een steniging op z’n Iraans een tamelijk milde dood.

Kortom: de westerse weerzin jegens IS is terecht, maar een minimum aan zelfkennis zou in het Westen tegelijk ook tot enige historische relativering moeten leiden als het om een vermeende eeuwenoude humanitaire tegenstelling tussen de christelijke en de islamitische beschaving gaat. Pas dankzij de Verlichting kwam in Europa aan barbarij een eind waarmee de kerk meer dan duizend jaar lang niet zoveel moeite had.

Vaak zien wij echter het tegendeel, en wordt die tegenstelling juist verabsoluteerd. Zo stelde de Israëlische premier Netanyahu laatst zijn eigen lastpak, Hamas, op één lijn met IS, wat zelfs Washington te ver ging: de openbare terechtstelling van vermeende Palestijnse collaborateurs door Hamas zou volgens hem bewijzen dat het één pot nat was. Wel: Israël zélf executeert in oorlogstijd zonder enige vorm van proces mogelijke Hamas-leiders, Hamas executeert in oorlogstijd na tenminste nog een vorm van proces mogelijke verraders. Het laatste schijnen we van Netanyahu barbaars te moeten vinden, het eerste beschaafd. Het wezenlijke verschil in moreel opzicht tussen beide ontgaat mij.

Thomas von der Dunk is cultuurhistoricus.

Nu u hier toch bent...

Goede journalistiek kost geld. Leden en donaties maken onze gebalanceerde berichtgeving over biculturaliteit, zingeving en vrijheid mogelijk. Steun ons daarom als u ons werk belangrijk vindt.

Vertel mij meer!
- Advertentie -