Soort zoekt soort, dus royalty zoekt royalty op. Dat geldt ook voor het Nederlandse koningshuis. Zelfs voormalige royalty’s doen nog regelmatig mee. De troonpretendenten van gewezen monarchieën zijn zeker niet bij voorbaat personae non gratae, zoals familiefoto’s bij speciale gelegenheden in heden en verleden illustreren. En ook al is bij de Europese koningshuizen langzamerhand de partnerkeuze van nieuwe generaties min of meer vrijgegeven en de Almanach de Gotha niet langer doorslaggevend: blauw bloed prefereert nog steeds zichzelf.

Als het om het handjevol resterende vorsten in onze uithoek van het Euro-Aziatische continent gaat is dat ook niet bijzonder bezwaarlijk. Maar de koninklijke voorkeur voor andere koningen houdt niet bij democratische monarchieën halt. Dit relativeert danig de vaste bezwering van verstokte Oranjeklanten, dat ons koningshuis in theorie dan wel misschien niet logisch bij een democratisch bestel hoort, maar het in de praktijk toch echt de Nederlandse waarden van vrijheid en rechtsstaat hoog in het vaandel heeft staan.

Ook met evidente autocraten verkeren de Oranjes namelijk vanouds zonder veel gewetensbezwaren op intieme voet. Denk aan de in 2016 na een zeventigjarige regering overleden koning Bhumibol van Thailand, waar elke kritische opmerking over de monarch als majesteitsschennis gold en met tientallen jaren gevangenis werd bestraft. Beatrix ging er in 2004 vrolijk op bezoek. En dan wordt het, waar zij nu eenmaal geen privépersoon maar staatshoofd was, en dus qualitate qua Nederland vertegenwoordigde, toch meteen een stuk problematischer.

Dezer dagen is het de sultan van Brunei die de aandacht trekt. Hij heeft recentelijk besloten de sharia compleet in te voeren, zodat dieven de handen afgehakt en homo’s gestenigd zullen worden. Niet dat het strafrecht ginds voordien bijzonder humaan was, maar dat stond hartelijke betrekkingen van deze brute despoot met de Oranjes niet in de weg. In 2013 ging Beatrix er op staatsbezoek en bij deze gelegenheid kreeg de sultan het Ridder-Grootkruis in de Orde van de Nederlandse Leeuw – de allerhoogste koninklijke onderscheiding – omgehangen.

Voor welke onmetelijke verdienste zijnerzijds de sultan die kreeg is niet bekend. Maar het feit dat Koninklijke Shell al tachtig jaar in het oliestaatje actief is en vast van plan is om dat ook de komende tachtig jaar te zijn, doet vermoeden dat die decoreringsstap in elk geval van díe zijde niet werd afgeraden. Volgens de verleningsvoorschriften is de orde uitsluitend bestemd voor wie zijn ‘genialiteit’ voor de samenleving inzet. Nu is die genialiteit van het staatshoofd in despotieën vaak grondwettelijk vastgelegd – vandaar de draconische straffen voor eenieder die daar bij Bhumibol aan mocht twijfelen, en ook de sultan van Brunei kan volgens de constitutie ‘noch in zijn persoonlijke noch in zijn officiële capaciteit iets verkeerd doen’ – maar dat zal met die bepaling in de Nederlandse wet niet zijn bedoeld.

De afgelopen maanden was er veel te doen over terugkerende IS-strijders, die zich aan onthoofdingen en andere barbaarse strafpraktijken bezondigd kunnen hebben. Steniging van overspelige vrouwen in Afghanistan of Pakistan, al dan niet door eigenrichting, roept steevast grote verontwaardiging in het Westen op. Iran wordt om verwante redenen regelmatig aan de schandpaal genageld. Ook al leidt dit niet tot verbreking van de diplomatieke betrekkingen, het betekent nog niet dat de ayatollahs dan ook maar allerlei koninklijk eremetaal krijgen opgespeld.

Maar als het om Saoedi-Arabië gaat – een fijne leverancier van olie in ruil voor wapens – dan houden we bij precies dezelfde praktijken onze mond. Bloggers die zweepslagen krijgen, journalisten die in mootjes gezaagd worden: dat doet er dan niet toe. Ook dat land houdt er overigens een koningshuis op na, waar het onze regelmatig gezellig op bezoek gaat teneinde onze economische belangen te dienen.

D66-Kamerlid Sjoerdsma heeft nu het afpakken van die ridderorde van de sultan bepleit. En ook zouden de Oranjes omgekeerd hun Bruneise decoraties kunnen teruggeven. Het laatste kan natuurlijk zonder meer, het eerste heet echter op wettelijke bezwaren te stuiten: terugvordering kan pas als de drager meer dan een jaar de cel in moet. Maar wetten kunnen worden aangepast – juist de sultan van Brunei zal daartegen weinig bezwaar kunnen maken – en waar wij eenvoudige IS-jihadisten voor heel wat minder persoonlijke mensenrechtenschendingen heel wat langer wensen op te sluiten, moet ook daaraan wel een mouw te passen zijn.

Natuurlijk zal een en ander in diplomatieke kringen tot opgetrokken wenkbrauwen en de nodige waarschuwingen leiden: een dergelijke degradatie is een diplomatiek affront. Dat is natuurlijk ook zo – maar dat is dan maar zo. Daarmee is in sommige gevallen niets mis. Er zijn momenten waarop een land voor zijn eigen waarden moet durven opkomen en niet met iedereen zoete broodjes moet willen bakken. Dit is zo’n moment.

Zeker: er bestaat het risico op economische schade. Misschien krijgt Shell er straks wat last van. Werkgeversbaas Hans de Boer is dan ook vast niet voor. Zoals zijn voorgangers ooit niet nazi-Duitsland voor het hoofd wilden stoten – ook een ‘bevriende natie’ met een steeds verder ontmenselijkt rechtsstelsel – en Wilhelmina Hitler in 1939 zelfs feliciteerde met het overleven van een moordaanslag (de aanslag van Georg Elser, red.). Op de morele zelfverloochening van toen – die, gezien de dreiging die van Duitsland uitging in elk geval nog heel wat meer te billijken viel dan het hoveren van Brunei – kijken we nu met schaamte terug. Ook daaraan, dat bij het huwelijk van Juliana en Bernhard in 1937 het Horst-Wessellied gespeeld werd, worden we niet graag herinnerd.

Zelfs de VVD heeft begrepen dat het grote bedrijfsleven niet meer boven alles gaat, getuige de jongste tournure van Klaas Dijkhoff. Een herziening van de decoratie-relatie met de despotie van deze sultan moet daarom mogelijk zijn.