Honderden bouwvakkers zijn sinds in Qatar in 2011 de voorbereidingen van start gingen als gevolg van de barbaarse werkomstandigheden omgekomen. Zij die het wel overleefd hebben, konden vaak naar hun salaris fluiten en konden vervolgens omdat zij schulden waren aangegaan geen kant meer op. De FIFA is nu, met steun van onder meer de Nederlandse FNV, door enkele gedupeerden.

Met de toekenning van dit WK aan een land zonder enige voetbaltraditie en een voor voetbal ongeschikt klimaat, was als zodanig uiteraard al alles mis. Net als in het geval van de toewijzing van het WK van 2018 aan Moskou, bewijst het vooral hoe door en door corrupt de FIFA is – en er is weinig reden om aan te nemen dat dat na de val van Sepp Blatter werkelijk veranderd is.

Niet inhoudelijke argumenten, maar omkoopmiljoenen gaven bij de keuze van de locatie buiten twijfel in beide gevallen bij de FIFA de doorslag. Zowel Rusland als Qatar waren bereid om aan de stemgerechtigde voetbalbobo’s de sommen te betalen die nodig waren om de desbetreffende kandidaat van voldoende steun te verzekeren. Tegelijk hebben de regeringen in beide landen minder last van publieke opinie die zeurt over speciale faciliteiten en voorrechten voor het FIFA-directoraat.

Hoe idioot de keuze voor Qatar als WK-organisator was, bleek al snel na de toewijzing, toen de voetballers gingen protesteren tegen het vooruitzicht hier in de zomer, met temperaturen van ver boven de veertig graden, te moeten gaan spelen – een lot dat recent ook talloze profwielrenners trof, want Qatar had voor dit jaar ook het WK wegwielrennen opgekocht. Om de steeds heftiger kritiek de wind uit de zeilen te nemen, werd het WK voetbal voor 2022 uiteindelijk naar de winter verplaatst. Doden zullen er zo onder de voetballers wel niet vallen.

Die zijn als gezegd intussen wel, vele honderden in totaal, gevallen onder de bouwarbeiders die dit voetbalfeestje fysiek mogelijk moesten maken. Dat zij, als gevolg van onmenselijke arbeidstijden en arbeidsomstandigheden, bij honderden vielen, was al langer bekend. Eigenlijk al vanaf het begin kwamen er verontrustende berichten naar buiten. Zij waren tot dusver echter geen reden voor de FIFA of de aanstaande voetballers om aan de bel te trekken.

Sport en politiek moeten gescheiden blijven, zo heet het dan. Maar sport ís politiek – zeker in het soort autocratieën als Qatar dient sport vooral het prestige van het regime. Dat was al zo bij de Olympische Spelen van Berlijn van 1936, die in de praktijk tot meerdere glorie van Hitler dienden. In 1956 en 1980 had men in sommige westerse landen het probleem beter door, wat leidde tot boycotacties vanwege de Russische inval in Hongarije en Afghanistan. Dat hierbij wel van enig meten met twee maten sprake was – de Amerikaanse inval in Irak heeft nooit tot een westerse sportboycot geleid – is uiteraard een tweede.

Met dictaturen als zodanig zat de sportwereld wat minder in zijn maag. Peking 2008 werd een feestje, waarbij het regime China van haar meest schoongepoetste kant liet zien. En Sotsji 2014 mondde in het Holland Heineken House uit tot een gezellig bier-onderonsje tussen Poetin, Rutte en het Koninklijk Huis. Na de MH17-ramp een paar maanden later zal daar met gemengde gevoelens op zijn teruggekeken, maar getuige de hartelijke ontvangst een paar maanden eerder waren de gevoelens toen nog behoorlijk warm. Als het aan werkgeversvoorzitter Hans de Boer ligt, worden ze dat op korte termijn opnieuw, want de handel gaat voor.

Dat geldt vanouds eveneens voor de verhouding van het Westen tot het Midden-Oosten, tenminste voor die landen die gelden als lid van het westerse kamp. Net als Saoedi-Arabië, waar de mensenrechtensituatie ook recent eindelijk eens onder vuur is komen te liggen, behoort ook Qatar daartoe. Vanwege de olie kijkt het Westen hier vanouds weg. Zeker: de eerste verantwoordelijkheid voor de semi-slavernij die in zulke landen bestaat, ligt bij de regeringen van die landen zelf. Maar wie handel drijft en zo producten koopt die onder mensonterende omstandigheden zijn gefabriceerd, maakt zich wel medeplichtig.

Dat geldt dus ook voor de FIFA, waarbij de FIFA-bonzen zich door de verkoop van het WK aan Qatar persoonlijk hebben verrijkt. Bij die verkoop hebben zij nagelaten garanties te verlangen, dat de bouwarbeiders fatsoenlijk behandeld en betaald zouden worden. Dat is nagelaten, en dat valt de FIFA dus te verwijten – en in combinatie met de bedragen die de FIFA-leden zelf hebben gevangen, is dat extra wrang.

De wantoestanden in Qatar hadden voldoende reden moeten zijn om de toewijzing te herroepen. Dat zal ongetwijfeld niet gebeuren, daarvoor zijn de politieke belangen te groot. Vermoedelijk wacht de FIFA dan bovendien een forse schadeclaim. Om herhaling te voorkomen, heeft een proces waarbij de FIFA-bestuur aansprakelijk wordt gesteld, vast een heilzaam effect. Los van de FIFA kunnen natuurlijk ook alle Europese en Amerikaanse voetbalclubs gezamenlijk besluiten uit Qatar weg te blijven. Dan mag daar straks het elftal van Qatar meteen de finale tegen dat van Rusland spelen, en kijkt daarnaar geen hond.