Daags voor de Internationale Dag van de Moedertaal (21 februari) viel in de Volkskrant te lezen hoe de Turks-Nederlandse Enes wordt bestraft voor het uitspreken van zijn moedertaal in zijn Zaandamse klas. ‘Het Nederlands beheersen is voor meer leerlingen op deze school een uitdaging, omdat ze thuis een andere taal spreken en ze die ook op televisie horen, en in de buurt,’ wordt genoteerd.
Juf Marieke Bruin introduceerde een nieuwe disciplineringsregel: ‘Wie in haar klas bewust een volledige zin in een andere taal dan Nederlands of Engels uitspreekt, moet in de pauze binnenblijven en een pagina uit het woordenboek Nederlands overschrijven.’ Enes zegt daarover dat hij het ‘een soort van verdiend heeft’ en ‘een soort van niet’.
Ik moest gelijk aan de met awards bekroonde documentaire On the Way to School (2008) denken. Daar is te zien hoe Turkse docenten bij Koerdische leerlingen de Koerdische taal er proberen uit te rammen. ‘Geen Koerdisch, geen Koerdisch’, blaft de Turkse docent telkens naar zijn Koerdische pupillen.
Na het verschijnen van het artikel in de Volkskrant ontstond gelijk kritiek op de toegepaste methode op de Zaandamse school. Zo meldt directeur Mirjam Blaak van Defence for Children in een ingezonden stuk dat Enes volgens het – door Nederland ondertekende – VN-Kinderrechtenverdrag het recht heeft zijn thuistaal te spreken. Ook tonen verschillende onderzoeken aan dat taaldiscriminatie schadelijke gevolgen kan hebben voor kinderen en hun ontwikkeling.
Kandidaat-Kamerlid Simion Blom van GroenLinks vindt het krom, schrijft hij op Facebook: het spreken van de moedertaal wordt ontmoedigd wanneer de thuistaal Arabisch, Turks of Papiaments is, maar tegelijk wordt tweetalig voortgezet onderwijs gefaciliteerd in het Engels, Frans en Duits. En in een ander ingezonden stuk beklemtonen dr. Ellen-Rose Kambel en Froukje Hoobroeckx juist dat kinderen die hun voorkeurstalen inzetten bij het leren eerder hun volledige taalreservoir en leerpotentieel benutten: ‘Dat versterkt hun cognitieve ontwikkeling en stimuleert het leren van de voertaal.’
‘In Nederland spreken we Nederlands. Als je Turks wil spreken, dan rot je maar op naar Marokko’
Zijn deze mensen roependen in de Nederlandse monoculturele zandbak? Dat lijkt er helaas wel op. Wie aan de Nederlandse taal in het onderwijs komt, die komt aan jarenlange mantra’s van integratie, assimilatie en witte superioriteitsgevoelens. ‘In Nederland spreken we Nederlands. Als je Turks wil spreken, dan rot je maar op naar Marokko.’ Dat is in dit post-Fortuyniaanse tijdperk zo ongeveer de houding, sinds Rita Verdonk in 2004 onderwijs in eigen taal en cultuur heeft afgeschaft.
Het maakte Nederland voor mensen met een migratieachtergrond nog kouder dan het al was. De warmte van de moedertaal werd op de mestvaalt van de multicultuur gegooid. Ik denk dat het mij ergens wel heeft beschadigd, die witte aanval op de multiculturele samenleving. Dat ik er ‘dwars’ door ben geworden, of ‘overgevoelig’ wanneer het over mijn moedertaal gaat, die ik niet zo goed beheers. De angst om Turkse toeristen in Amsterdam welkom te heten in het Turks als je ze voorbij ziet lopen. De twijfel of ik Turks en Nederlands wel mag vermengen, wanneer ik Turks spreek of denk.
Terwijl het allemaal zo leuk begon op de Frederik Hendrikschool in Amsterdam-West, waar onze kleuterjuf Loes het volksliedje Bir Mumdur Iki Mumdur bij gym draaide en we een uur in de week Turkse les kregen van Süleyman Hoca, die volgens mijn vader misschien wel een communist was. Het is allemaal weg nu, of overgenomen door de (vaak religieuze) weekendscholen. Je zou kunnen beweren dat die gure nationalistische wind na Pim Fortuyn de gesegregeerde ‘islamisering’ in Nederland heeft aangewakkerd.
De niet-westerse moedertaal en identiteit is niet welkom in mijn Nederlandse vaderland. Is het alleen Simion Blom (respect!) van GroenLinks die hier tegen protesteert? Of zijn er nog andere partijen die tot 17 maart strijden voor de moedertaal, voor een inclusief taalbeleid en voor meertaligheid als kracht van de multiculturele samenleving? #mymotherlanguagematters
