De ‘Europese manier van leven wordt ‘beschermd’ – maar waartegen?’, zo schrijft NRC over de ophef die ontstond toen bekend werd dat de nieuwe Griekse Eurocommissaris Margaritas Schinas ‘Protecting our European Way of Life’ in zijn portefeuille heeft, naast onder meer cultuur, veiligheid en migratie.
Met name linkse en liberale Europarlementariërs hadden stevige kritiek, omdat ‘Protecting our European Way of Life’ werd gezien als een knieval voor uiterst rechts. Extreemrechtse partijen hebben de bescherming van ‘onze manier van leven’ tot hun handelsmerk gemaakt, waarmee zij bedoelen dat Europa moet worden beschermd tegen migratie en de invloed van migranten.
Ook hoogleraar migratiegeschiedenis en Kanttekening-columnist Leo Lucassen was kritisch. In een opiniebijdrage in NRC schrijft hij dat migratie op deze manier ten onrechte als een veiligheidskwestie wordt geframed, terwijl migranten volgens hem juist bijdragen aan onze cultuur. Lucassen vindt bovendien dat er zo een verkeerd populistisch raamwerk over migratie wordt overgenomen.
Dat er kritiek is op het nieuwe EU-commissariaat en de terminologie die erbij gehanteerd wordt is niet heel vreemd, het beschermen van ‘onze manier van leven’ is immers ook een idee wat nadrukkelijk door extreemrechts uitgedragen wordt. Maar het feit dat extreemrechts ergens mee aan de haal gaat betekent niet de Europese Commissie dit onderwerp maar moet negeren.
Critici kunnen zich in het defensief laten drukken door het onderwerp proberen taboe te laten verklaren, zoals Lucassen en velen in het Europees Parlement doen. Maar je kunt ook op een constructieve manier aan de slag, door aan de Europese manier van leven een positieve, inclusieve invulling te geven.
Want wat is nou precies ‘onze’ manier van leven? Deze valt niet te definiëren en is juist binnen de Europese Unie ontzettend divers. Wat we wel kunnen vaststellen is dat veel mensen, al twee decennia lang, het gevoel hebben dat onze manier van leven onder druk staat en dat deze bescherming vindt. En het zijn extreemrechtse partijen die zich dit onderwerp eigen hebben gemaakt en daar grote electorale successen mee hebben geoogst.
Er is niets mis met patriottisme, zolang het maar inclusief is
Maar juist die vaagheid biedt kansen aan progressieven en liberalen om extreemrechts de wind uit de zeilen te nemen. Want ook veel mensen in het politieke midden vinden het belangrijk dat onze waarden beschermd moeten worden. De Amerikaanse filosoof Francis Fukuyama stelde niet voor niets in zijn recente boek Identity dat mensen voor de erkenning en bescherming van hun identiteit bereid zijn om veel in de waagschaal te stellen.
We kunnen er dus voor kiezen om dit onderwerp in het extreemrechtse verdomhoekje te plaatsen, maar dit brengt als risico met zich mee dat datzelfde extreemrechts hier in de toekomst nog grotere successen mee behaalt. We kunnen er echter ook voor kiezen om extreemrechts de wind uit de zeilen te nemen door onze Europese manier van leven op een inclusieve manier in te vullen.
Dat betekent dat het niet alleen gaat om onze waarden en onze cultuur, maar ook om zaken als democratie en rechtsstaat. Er is niets mis met patriottisme, zolang het maar inclusief is. Bovendien is onze manier van leven in Europa zo breed en divers, dat juist de vrijheid om deze zelf in te vullen ons grootste goed is.
Als we er dus voor kiezen om onze Europese manier van leven inclusief in te vullen dan nemen we sentimenten van ontheemding serieus, terwijl we tegelijkertijd pal staan voor de principes van onze liberale rechtsstaat. Bovendien kan de Europese Commissie de kloof die ontstaan is tussen Oost- en West-Europa verzoenen. Want een Europa dat vanwege dit onderwerp desintegreert is misschien wel één van de grootste bedreigingen voor onze hedendaagse manier van leven die we kunnen bedenken.
