Waarom ben ik voor het associatieverdrag? Daarvoor heb ik twee argumenten. Ten eerste ben ik van mening dat in deze tijd van crisis een intensievere samenwerking tussen landen het enige juiste is. Het is een antwoord op het heilloze nationalisme dat steeds meer om zich heen grijpt in Europa en dat ieder ander land als potentiele vijand beschouwt. De EU stuntelt in de vluchtelingencrisis, neemt geen besluiten en laat EU-lidstaten hun gang gaan met hun nationalistische plannenmakerij zonder dat er ook maar één sanctie wordt opgelegd.
Het argument dat de Europese instituties niet democratisch genoeg zijn en dat afzonderlijke landen in Europa dat democratisch tekort moeten bestrijden klinkt niet onredelijk. Maar moet dat worden aangepakt door een nationalistische stap terug? Natuurlijk niet. Natiestaten zijn niet per definitie democratischer dan een Europees federatief verband, maar dat is wel wat nationalistische partijen en bewegingen keer op keer beweren. Meer dan 100 jaar geleden werd hetzelfde gezegd over natiestaten. Die golden toen als onnatuurlijke gedrochten. Te groot en te onpersoonlijk voor de menselijke maat. Nu bedienen de PVV en groeperingen als Forum voor Democratie en Burgercomité-EU zich van bedenkelijke nationalistische retoriek, ze beweren dat de natiestaat de enige natuurlijke politieke eenheid is. Niemand legt ze het vuur aan de schenen en eist een onderbouwing van die bewering. Een partij als de SP, die zeer kritisch is ten aanzien van het democratisch gehalte van de EU, laat zich met hun verzet tegen het associatieverdrag voor dit nationalistische karretje spannen.
Europese instituties zijn niet per definitie minder democratisch dan nationale instellingen. Het antwoord op de crisis is niet een terugval in nationalistische sentimenten. Dat zal uiteindelijk echt schadelijk blijken voor de democratie. Het gaat erom dat de samenwerking verbreed en uitgebreid moet worden. Juist de verdere integratie van Europa betekent dat we het democratische gehalte niet als vanzelfsprekend aannemen maar dat we de democratische controle uitermate serieus moeten nemen.
Er zijn ook tegenstanders van het associatieverdrag die wijzen op de situatie in Oekraïne. Het land is corrupt, lapt milieuregels en regels voor dierenwelzijn aan zijn laars en voldoet niet aan de standaard die de EU hanteert voor fatsoenlijke landen. Dat kan best waar zijn, maar is dat een reden om het land uit te sluiten van samenwerking met de EU? Dan weet ik nog wel een paar kandidaten die wel lid zijn van de EU. Juist door de deur voor Oekraïne dicht te gooien worden omstandigheden gecreëerd en krachten gemobiliseerd die de democratie om zeep zullen helpen. Dat is precies hoe het ook Turkije is vergaan. De huidige politieke koers en het autocratische optreden van de regering en van de president zijn voor een belangrijk deel te verklaren uit die Europese weigerachtigheid. Vanaf het moment dat een lidmaatschap voor Turkije van de EU in het verschiet lag werd het land aan het lijntje gehouden.
Turkije moest eerst voldoen aan de Kopenhagen-criteria voordat er over toetreding kon worden onderhandeld. Dat zijn terechte eisen, maar je bereikt dat niet door de deur keer op keer dicht te gooien. Natuurlijk is de Turkse regering in eerste instantie een zaak van de Turkse bevolking, maar het is zeer waarschijnlijk dat een meer coöperatieve houding van de kant van Europa de politieke ontwikkelingen in het land in een andere richting hadden kunnen sturen.
Laten we met Oekraïne niet dezelfde stomme fouten maken. In plaats van het land hooghartig en elitair af te wijzen, moeten we een intensievere samenwerking juist bevorderen. Vrienden en bondgenoten kun je en moet je op hun fouten wijzen. Als Oekraïne nu zou worden afgewezen geef je het anti-democratische nationalisme de wind in de zeilen. We kunnen ertoe bijdragen dat dat niet gebeurt door op 6 april niet naar de stembus te gaan.
