Het is stil in Den Haag. Heel stil. Niet omdat er nu niet genoeg ophef is over Nederlandse politiek, maar omdat het belangrijkste proces dat volgt op de verkiezingen – de formatie – op dit moment vrijwel geheel tot stilstand is gekomen. De enige ontwikkelingen die we momenteel zien zijn de verdere verwikkelingen rond het drama van de toeslagenaffaire. Want de toeslagenaffaire, Omtzigtgate en het lekken van notulen uit de Ministerraad hebben er de afgelopen maanden voor gezorgd dat de fundamenten onder de Nederlandse democratie aan het wankelen zijn gebracht.
Toch zijn het niet de eigenlijke gebeurtenissen, maar de onderliggende problemen die ten grondslag liggen aan de huidige crisis: de gesloten bestuurscultuur, het gebrek aan dualisme en de zogenoemde Mark Rutte-doctrine. Ons politieke systeem blijkt een stuk rotter dan gedacht. En veel van de politieke spelers die deze politieke rot in stand lijken te houden, zetelen in het kabinet of zijn partijleider in de Tweede Kamer.
We staan voor een dilemma. Eigenlijk moeten deze politieke spelers weg. Maar eigenlijk is dat ook geen optie, want het land moet geregeerd worden. We kampen immers nog steeds met de coronacrisis. Of is deze manier van redeneren niet onderdeel van het probleem? Dat we met het mantra ‘Het land moet geregeerd worden’ Rutte en de zijnen overal mee laten wegkomen, en dat de kiezer Rutte ondanks alles toch weer zijn vertrouwen heeft.
Moeten we dan voorlopig maar even niet langer geregeerd willen worden door een missionair kabinet? Het demissionaire kabinet is immers missionair als het gaat om het aanpakken van de coronacrisis – al zou het vervangen van Hugo de Jonge als Minister van Volksgezondheid geen overbodige luxe zijn. Moet de onderste steen van Omtzigtgate niet eerst naar boven komen voordat we verder kunnen gaan? Moet er niet eerst wat grondig veranderen in de bestuurscultuur, voordat VVD, D66 en het CDA weer gebroederlijk verder gaan regeren?
De Nederlandse politiek bevindt zich in een impasse waar we zonder drastische verandering niet uit zullen komen
Persoonlijk denk ik dat we het beter over een andere boeg kunnen gooien. Het is tijd voor nieuwe verkiezingen. De nasleep van de toeslagenaffaire, Omtzigtgate en alle gebeurtenissen die daarop volgden hebben geleid tot een ernstige vertrouwensbreuk. Veel burgers vertrouwen de overheid niet meer. Dit probleem is veroorzaakt door Rutte en zijn VVD, maar D66 en CDA zijn hier mede verantwoordelijk voor. Hierdoor bevindt de Nederlandse politiek zich in een impasse waar we zonder drastische verandering niet uit zullen komen. En juist nieuwe verkiezingen kunnen de politieke verhoudingen misschien zodanig veranderen, dat daarna een nieuwe weg uit de crisis open ligt.
Of ben ik nu aan het wensdenken? Het is ook mogelijk dat de VVD, als er weer verkiezingen worden georganiseerd dit jaar, opnieuw 35 zetels in de wacht sleept. En dat de partij van Rutte opnieuw op D66 en CDA is aangewezen bij de formatie van een nieuw kabinet. Dan blijven zitten met dezelfde politieke spelers, politici die er geen belang bij hebben dat er een andere wind gaat waaien in Den Haag.
Maar het kan ook zijn dat nieuwe verkiezingen de politieke verhoudingen stevig op zullen schudden. Dat er nieuwe leiders opstaan, dat andere partijen zullen winnen en er vers water door de Haagse poel zal vloeien, wat nu zo hard nodig is. Nieuwe verkiezingen kunnen die verandering brengen waar veel burgers in ons land naar smachten, en daarmee een weg bieden uit de huidige crisis.
De toekomst zal het uitwijzen. Lang niet iedereen zal happig zijn op nieuwe verkiezingen, omdat de laatste verkiezingen net achter de rug hebben. Ook bestaat het risico dat de flanken zullen winnen ten koste van het midden, wat de formatie van een nieuw kabinet nog moeilijker maakt. Maar de politieke patstelling moet doorbroken worden, er is politieke vernieuwing nodig.
Van de huidige politieke leiders hoeven we weinig te verwachten. Daarom is het organiseren van nieuwe verkiezingen het beste antwoord op de crisis van deze tijd.
