Polen dat zonder te mokken miljoenen Oekraïners binnenlaat, Nederland dat alvast de bedden klaarzet. Dit, terwijl Fort Europa blijft bestaan voor Afrikanen, Syriërs, en Afghanen en de Europese Unie Griekenland mensen op bootjes laat terugduwen en Syriërs en Afghanen in Moria laat stikken. Volgens sommige commentatoren laat de Oekraïense vluchtelingencrisis onomwonden zien dat Europa racistisch is. Wij vroegen aan onze panelleden hoe zij dit zien.
Leontine Vreeke (45), salesmanager, wijkraadslid Katendrecht-Wilhelminapier Rotterdam, zangeres
‘Precies over dit onderwerp heb ik onlangs gesproken met een Turkse taxichauffeur, die al tientallen jaren in Nederland woont. Hij was helemaal klaar met Europa, met Nederland. Turkije vangt miljoenen Syriërs op die Europa niet wil hebben, maar Oekraïners worden meteen in de watten gelegd. Europa heeft hiermee haar ware gezicht getoond, zei hij. Hij voelt zich afgewezen door wat er nu gebeurt. Er zijn zoveel Nederlanders die zich afgewezen voelen. Ik begrijp dat mensen het verschil in ontvangst tussen bijvoorbeeld vluchtelingen uit Syrië en Oekraïne wrang vinden. Het komt over als racisme. Voor mij is een mens een mens. Leed is leed.
‘Het komt over als racisme. Een mens is een mens, leed is leed’
‘Ik vang een gezin uit Oekraïne bij mij thuis op, een oude studievriend en zijn gezin. We hebben elkaar ruim twintig jaar geleden ontmoet tijdens mijn studie in Polen. Door mijn Oekraïense studiegenoten voelde ik me thuis in Polen en heb ik ook kennis mogen maken met hun muziek, eten en taal. En in het verleden heb ik een jongeman uit Irak bijgestaan. Hij moest jarenlang wachten op zijn verblijfsvergunning. Ik heb hem toen ook onderdak geboden omdat hij anders op straat zou belanden. We hebben nog steeds goed contact.
‘Rationeel begrijp ik dat veel mensen in Nederland gemakkelijker solidair zijn met Oekraïners, mensen met blond haar en blauwe ogen. Het is normaal meer empathie te hebben voor iemand op wie je lijkt. Maar ik hoop dat de deuren en harten die nu open zijn gegaan voor Oekraïners open blijven staan voor Syriërs, Irakezen, Afghanen en welke vluchteling ook.’
Anushka Soekhradj (28), sociaal werker
‘Europa heeft in deze kwestie zich van haar lelijke, racistische kant laten zien. Ik ben echt verbaasd over de barmhartigheid waarmee Oekraïners nu worden ontvangen, terwijl de Syriërs, Afghanen en mensen uit Afrika niet welkom waren en nog steeds met argusogen worden bekeken. Oekraïne is een Europees land en als mensen moeten we er voor elkaar zijn, maar we kunnen er niet voor iedereen tegelijk zijn. Daarom wordt er een selectie gemaakt, waardoor het er nu op lijkt alsof ‘huidskleur’ een eerste filter is, en ‘religie’ het volgende filter. Als we dus moeten gaan kiezen blijkt maar weer wie er afvalt, welke levens het zwaarst wegen in tijden van oorlog. Het is trouwens goed dat de Oekraïners nu worden opgevangen, hoor. Maar ik heb hier een dubbel gevoel bij, omdat Nederlanders nu mensen helpen omdat ze wit zijn.
‘Tegenover Oekraïners zelf voel ik niet meer afstand omdat ze wit zijn. Wel voel ik meer afstand omdat witte Oekraïners bij de grens als eerste Polen binnen mochten komen, terwijl zwarte studenten werden tegengehouden. Terecht heeft India veel Indiërs in Oekraïne teruggehaald en hiervoor meerdere vliegtuigen ingezet. Ze zouden niet zijn opgevangen door Europa, denk ik.
‘Je kunt niet zeggen: ‘Witte mensen eerst’’
‘Misschien zijn alle mensen van nature een beetje xenofoob en zijn we in eerste instantie beter in staat om empathie te tonen met mensen die op onszelf lijken. Maar laten we verder voelen dan dat. We zijn inmiddels intelligent en beschaafd genoeg dat we weten dat ieder mens gelijk is, toch? Het moet niet uitmaken welke kleur iemand heeft, je helpt gewoon. Je kunt niet zeggen: ‘Witte mensen eerst.’ Dat is puur racisme. Dat dit nu gebeurt aan de Oekraïens-Poolse grens, daarover moet Europa zich kapot schamen.’
Abdessamad Taheri (43), manager arbeidsontwikkeling
‘In Den Haag worden Oekraïense vluchtelingen opgevangen. Zij zijn onze veelkleurige, multiculturele samenleving niet gewend, merk je. Dat ze verbaasd kijken als ze een Chinees zien of iemand met Afrikaanse roots, bijvoorbeeld. Maar dit is niet per se xenofoob. Ze zijn het gewoon niet gewend. Ditzelfde geldt voor mensen in Nederland in witte omgevingen, waar de multiculturele samenleving vooral vreemd is. Het is logisch dat zij zich meer verwant voelen met Oekraïners, omdat zij het meest op hen lijken.
‘Uiteraard praat ik daadwerkelijk racisme niet goed – het tegenhouden van zwarte studenten uit Oekraïne bij de Poolse grens, of de discriminatie waarmee Syrische en andere niet-westerse vluchtelingen in Nederland mee te maken krijgen. Toch kun je Oekraïense vluchtelingen niet op één lijn stellen met bijvoorbeeld vluchtelingen uit Syrië.
‘Het is niet zo zwart-wit’
‘Het is onjuist dat Syriërs alleen maar racistisch zijn bejegend. Ik heb van nabij gezien dat ze ook heel hartelijk zijn ontvangen. Het is kortom niet zo zwart-wit. Racistisch zijn we bovendien allemaal, zowel moslims, joden en christenen, zwarte en witte mensen. Ze zijn het allemaal.’
Dimple Sokartara (29), communicatieadviseur
‘De mens vindt het gemakkelijk om dingen te categoriseren en daarmee te generaliseren. Het maakt het makkelijker voor mensen om zich ergens mee te identificeren. De hersenen zijn het gewend om dat te doen. Ik heb even de definitie van racisme opgezocht en ik denk niet dat ik de mens over het algemeen racistisch zou noemen, eerder ‘classificerend’. Helaas vloeit racisme hier vaak ook uit voort en dat zien we ook nu weer terug. Eigenlijk zou je dat dus actief moeten uitzetten: discrimineren, generaliseren, en stereotyperen.
‘In deze situatie heeft Europa heel erg laten zien dat er een groot verschil is tussen de ontvangst van vluchtelingen die wit zijn, en vluchtelingen uit landen als Syrië en Afghanistan. Bij de laatstgenoemde hebben de meeste mensen een ‘negatief’ label als ‘moslim’ of ‘Midden-Oosten’ in het brein aangemaakt, waardoor ze minder verwelkomd worden. Hetzelfde geldt voor het negatief labelen van mensen met een donkere huidskleur. Men maakt daar associaties mee in de hersenen en laat dat beeld dan eerder voor zich spreken, waardoor er ook racistische gedachten kunnen ontstaan. Maar bij mensen uit Oekraïne hebben de meeste mensen geen negatief label, omdat ze meer lijken op witte Nederlanders en omdat Oekraïne dichter bij huis is. Daardoor is het gemakkelijker om te denken dat Oekraïense vluchtelingen meer hulp nodig hebben, maar dat is natuurlijk niet waar. Alle vluchtelingen zijn hulpbehoevend, en niet alleen degenen die op jou lijken of dichter bij jou wonen. Het is duidelijk te zien dat er gediscrimineerd wordt op basis van afkomst, en dat is heel jammer.
‘Discrimineren, generaliseren, en stereotyperen, dat zou je actief moeten uitzetten’
‘Ik zag toevallig in het NOS-journaal een verslaggever in Den Haag zeggen: ‘We zien hier duidelijk dat vluchtelingen uit Syrië en Afghanistan niet hetzelfde welkom krijgen als vluchtelingen uit Oekraïne.’ Het is tof dat hij dit hardop durft te zeggen en de pijnpunten benoemt.’
Ibrahim Özgül (38), finance- en project professional
‘Of de Oekraïense vluchtelingencrisis laat zien dat Europa racistisch is? Oei, daar ben ik het helemaal mee eens. Waarom doen we nou zo moeilijk bij de opvang van vluchtelingen uit Afghanistan, Syrië, Turkije, Eritrea, enzovoort? Waarom kunnen we die mensen niet met open armen begroeten, zoals we dat wel doen bij de Oekraïners? Ik begrijp dat de culturele verschillen met Oekraïne misschien kleiner zijn. Maar toch, het is uitermate kwalijk en racistisch dat zwarte mensen en moslims gewoon worden geweigerd in bussen of treinen. En heel Europa is daar stil over?! Je ziet hier en daar op sociale media en in de marges van de traditionele media wel wat verontwaardiging, maar dit moet gewoon keihard aangepakt worden.
‘Spreek je uit. Ze zijn toch net zo goed slachtoffer van die oorlog daar? Het valt niet te bagatelliseren of te ontkennen dat het racistisch is om onderscheid te maken op basis van kleur, afkomst of geloof. Overigens begrijp ik het Europese verwijt dat de islamitische regio meer moslims kan opvangen en Afrika meer zwarte mensen. Turkije, Egypte en Libanon nemen hun verantwoordelijkheid hierin wel, maar de houding van de Golfstaten en Israël is net zo belachelijk en racistisch als die van Europa. Toch is het feit dat de Golfstaten geen vluchtelingen opvangen geen excuus voor Europa om dit slechte voorbeeld te volgen.
‘Wees niet racistisch, wees solidair met álle vluchtelingen’
‘Het vluchtelingenvraagstuk is een mondiaal probleem, en dan heb je dus ook mondiale verantwoordelijkheid nodig. Mensen selecteren op basis van geloof of etniciteit hoort daar niet bij. In de kern zijn vluchtelingen allemaal mensen die onze bescherming nodig hebben. Wees niet racistisch, wees solidair met álle vluchtelingen.’
