Valt er enige bewuste lijn te ontdekken in Trumps koers ten opzichte van Syrië, en het Midden-Oosten in het algemeen, of is juist dat gebrek aan lijn de bewuste lijn? Ooit, nog lang voordat hij zich voor het presidentschap kandidaat had gesteld, waarschuwde hij op hoge toon zijn voorganger Obama tegen ingrijpen, toen Obama na Assads vorige gifgas-misdaad een rode lijn had getrokken. ”Nog eens aan onze dwaze leider: val Syrië niet aan. Als je dat doet, zullen er allerlei nare dingen gebeuren”, aldus Trumps Twitter-advies vanaf de zijlijn.

Dat aanvallen deed Obama toen inderdaad niet, precies om die reden – en dat was vervolgens voor Trump een argument om Obama tijdens de verkiezingscampagne als zwak te brandmerken: de wereld, zo constateerde hij bij zijn aantreden, was een puinhoop, en dat was de schuld van zijn voorganger – dat ging hij helemaal anders doen. Met twee constateringen had Trump op zich gelijk. Dat de wereld een puinhoop is, valt niet te ontkennen, en dat hijzelf het na 20 januari werkelijk op alle terreinen heel anders ging doen, evenmin. Alleen werd dat geen succes: de puinhoop werd vooreerst slechts groter, zowel in eigen land, als internationaal, waar Trump een onthutsend vermogen aan de dag bleek te leggen om ongeveer alle oude Amerikaanse bondgenoten te schofferen.

Heel anders doen: dat bleek ook ten aanzien van het Midden-Oosten. Israël kreeg vrij baan bij de bouw van nieuwe nederzettingen en het – inmiddels toch al in de praktijk buiten bereik geraakte – idee van een tweestatenoplossing ging per presidentiële tweet nu ook officieel op de helling – en even later, toen Netanyahu al enthousiast aan het bouwen was geslagen, toch maar niet. Poetin veranderde met Trumps aantreden voor Washington van schurk in geestverwant – en inmiddels toch weer wat minder. Want de grote vijand heette vanaf 20 januari IS, en Assad dus een goede bondgenoot – en nu dus toch maar niet. Daarmee is ook de aanvankelijke Trump-liefde in Moskou nu wel definitief bekoeld.

Trump had bij zijn inauguratie in elk geval al zelf aangekondigd, dat hij in de internationale verhoudingen onberekenbaar zou zijn – en díe belofte maakt hij zeker waar. Trump beschouwt onberekenbaarheid duidelijk als een politieke kwaliteit. Diplomatieke betrekkingen zijn echter vanouds juist gebaseerd op berekenbaarheid: de meeste staten spelen op zeker. Zij willen weten wat ze aan de ander hebben, om ongelukken door misverstanden – een slecht gemanaged conflict dat zo onbedoeld tot een bloedige oorlog escaleert – te vermijden. Het zijn daarmee juist de onberekenbare landen en leiders, die de buitenwereld de meeste schrik aanjagen: een Kim Jong-Un in Noord-Korea, of indertijd de ”wilde hond” Kaddafi. Juist de Verenigde Staten hechtten er als hoofdbouwheer van de wereldorde na 1945 met instituties als de Verenigde Naties aan, om voorspelbaar te zijn. Trump vindt dat maar niets en stuurt bewust aan op een breuk – en dat maakt hem gevaarlijk.

In deze bewuste onberekenbaarheid komen twee zaken samen. Enerzijds de kijk van een zakenman. In de zakenwereld – en daarop waren Trumps successen gebaseerd – is onvoorspelbaarheid vaak een plus: je veinst eerst desinteresse in een lucratieve aankoop, krijgt daarmee de prijs naar beneden en slaat dan je slag. Met bluf, chantage en intimidatie kom je vaak een heel eind en daarmee is in elk geval Trump zeer ver gekomen. En zijn diepste streven om nooit te verliezen – voor Trump is er niets ergers dan een loser te zijn – maakt agressief en rancuneus. Na iets wat op een nederlaag lijkt – en Trump heeft met zijn mislukte poging Obamacare af te schaffen na alle eerdere grootspraak een gigantisch gezichtsverlies geleden – is de behoefte om nog harder terug te slaan alleen maar gegroeid.

Een paar tussentijdse faillissementen zijn niet erg, als je eindigt als zegevierend miljardair: vertaal dit uitgangspunt uit de zakenwereld van de economische strijd naar de wereld van de politieke strijd tussen staten, en je hebt het recept voor een ramp. Want een faillissement, of oorlog tussen concurrenten, betekent in zo’n geval niet het einde van één bedrijf, maar, op binnenlands vlak, totale maatschappelijke ontwrichting en, op buitenlands vlak, een botsing die in een daadwerkelijk bloedbad met duizenden echte doden resulteren kan.

Hier, in deze ontwrichting, gaat Trumps zakeninstinct samen met de radicale opvattingen van de zogeheten Alt-right-beweging rond Trumps adviseur Steve Bannon, de huidige Raspoetin van het Witte Huis. Bannon heeft zichzelf eens als leninist betiteld: hij streeft de totale vernietiging van de bestaande orde na, om een nieuwe ultra-rechtse heilstaat te kunnen creëren. Onberekenbaarheid, zoals Trump die met zijn snelle switches heeft laten zien, vormt daarvan een essentieel onderdeel: buitenlands beleid heeft voor Bannon niet als doel om bondgenoten te winnen maar om alle anderen te verwarren – en dan toe te slaan.

De Amerikaanse kruisrakettenaanval op Syrië is door veel commentatoren toegejuicht: Trump doet wat Obama indertijd uiteindelijk naliet. De aanval op een militaire basis van Assad is, gezien zijn oorlogsmisdrijven, zeker legitiem – maar is zij ook verstandig? Dat zijn twee zéér verschillende dingen. De Amerikanen hebben vanouds te vaak het idee dat ze met een bom een probleem oplossen, terwijl ze het, door niet met de tegenreacties rekening te houden, zo in de praktijk juist verergeren. Dat komt, omdat over het vervolg niet is nagedacht.

Ik citeer maar weer even Trump, uit de tijd dat hij nog aan de zijlijn stond: ”Aan onze dwaze leider: val Syrië niet aan. Als je dat doet, zullen er allerlei nare dingen gebeuren.” Weet Trump nu ook, hoe hij verder moet, als Assad niet van wijken weet en daarbij door Moskou en Teheran wordt gesteund? Is er een plan? Of groeit de chaos die Bannon bewust wil stichten, Trump straks boven het hoofd?