Sinds afgelopen vrijdag gaat de politie in Engeland en Wales demonstranten die voor ‘ontregeling’ zorgen harder aanpakken. Ook in Nederland staat de demonstratievrijheid onder druk.
De Serious Disruption Prevention Orders stelt de politie in staat om preventief te voorkomen dat mensen op bepaalde locaties protesteren, internet gebruiken om overtredingen tijdens demonstraties aan te moedigen of op bepaalde tijden samenkomen met demonstranten. Ook krijgen demonstranten die zich tot twee keer toe schuldig hebben gemaakt aan een ‘protestgerelateerd misdrijf’ een demonstratiebeperking opgelegd. Houden ze zich daar niet aan dan kunnen ze voor zes maanden de gevangenis in.
Burgerrechtenactivisten maken zich grote zorgen. Zoals Jodie Beck, campagnemedewerker bij burgerrechtenorganisatie Liberty. Zij noemt de nieuwe maatregelen ‘een schaamteloze poging (…) om te voorkomen dat mensen hun stem kunnen laten horen over de kwesties die voor hen het belangrijkst zijn. Protest is een mensenrecht, geen geschenk van de staat. De regering moet het recht van mensen om te protesteren ondersteunen, en dit recht niet ondermijnen.’
Net als in vele andere West-Europese landen gaan in het Verenigd Koninkrijk veel demonstranten de straat op om te protesteren tegen Israël, dat nu al een half jaar een bloedige oorlog voert in Gaza. Hier zijn nu tenminste 33.000 Palestijnen bij omgekomen, waaronder 12.000 kinderen.
In Nederland staat de demonstratievrijheid van pro-Palestijnse demonstranten eveneens onder druk. Twee weken geleden stelden dertien van de vijftien fracties in de Tweede Kamer zich achter een omstreden verklaring tegen ‘Jodenhaat’. Critici zijn furieus en zien dit als ‘een verkapte oproep tot strafbaarstelling van solidariteit met Palestina en kritiek op de staat Israël’ die de rechtsstaat ondermijnt. Aan de Kanttekening vertelde de Amsterdamse advocaat Willem Jebbink, gespecialiseerd in het demonstratierecht, dat de actie tegen zangeres Lenny Kuhr helemaal geen antisemitisme was. ‘Het ging de demonstranten er heel nadrukkelijk om dat ze (Kuhr) zich had uitgesproken voor het Israëlische militaire optreden in Gaza. In december, toen er al 18.000 Palestijnen waren gedood door het Israëlische leger, zei ze dat ze nog steeds achter de militaire operatie van Israël stond.’
Ten slotte hebben ook sommige Nederlandse universiteiten, waaronder de Rijksuniversiteit Groningen, de demonstratievrijheid ingeperkt in reactie op de pro-Palestijnse acties. Vorige week protesteerde de Groninger Studentenbond samen met 38 andere organisaties tegen de nieuwe regels van het RUG-bestuur. Voortaan mogen protesten niet meer plaatsvinden na zeven uur ‘s avonds, zijn anonieme uitingen verboden, en mogen colleges en ceremonies niet meer verstoord worden. ‘Je mag bijna niks meer’, zegt Ken Hesselink, voorzitter van de Groninger Studentenbond tegen RTV Noord. ‘Het is heel betuttelend allemaal. De universiteit kan niet verwachten dat protesten enkel verlopen zonder dat zij er last van hebben. De nieuwe regels gaan in tegen het hele idee van demonstreren.’
De Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch heeft een open brief geschreven aan de Joden in Nederland. ‘Blijf zichtbaar’, is zijn oproep aan hen.
De brief van Marcouch verscheen vanochtend in de Volkskrant. ‘De ander verstoppen is erg, onszelf onzichtbaar maken is eindeloos veel erger’, schrijft hij.
De burgemeester reageerde op een artikel in de Volkskrant, waarin enkele Joodse Nederlanders vertelden dat ze zich onveiliger voelen sinds 7 oktober. De oorlog van Israël in de Gazastrook heeft aan meer 33.000 Palestijnen het leven gekost, waaronder 12.000 kinderen. Bijna dagelijks vinden er nu demonstraties tegen Israël plaats in Nederland. Maar nogal wat Joodse Nederlanders hebben het gevoel dat ze vanwege de anti-Israëlische sentimenten in sommige delen van onze samenleving niet meer openlijk Joods kunnen zijn. Velen durven om die reden niet meer met een keppeltje over straat te lopen.
Marcouch vindt dat een slechte zaak. Hij wil dat Joodse en islamitische Nederlanders met name zich verzoenen. Zo noemt hij het voorbeeld van de mannen van Amsterdam Nieuw-West, die een reis naar Auschwitz organiseerden, en jongerenwerkers uit Oud-West die tijdens de herdenking van de Kristallnacht de Portugese synagoge bezochten.
‘Deel herdenkingen, leg de kransen’, schrijft Marcouch. ‘Trap elkaar niet als zondebokken de verdwijnput in. Til elkaar juist op, dat is de beste beveiliging. Mens zijn, voor minder leven wij niet!’
Tijdens botsingen tussen rivaliserende gewapende groepen in de Syrische provincie Daraa zijn gister tenminste twintig doden gevallen. Het geweld is een reactie op de explosie van een dag eerder, die aan zeven kinderen het leven kostte, meldt de Arabische nieuwssite Middle East Eye.
Het Syrische Observatorium voor Mensenrechten (SOHR), bericht over ‘milities’ onder leiding van, aan de ene kant Mouhsein al-Hamaeid en aan de andere kant Ahmad al-Labbad die verantwoordelijk zijn voor het geweld.
Opvallend detail: Al-Hamaeid was lid van IS en werkt nu voor de Syrische staatsveiligheidsdienst, terwijl Al-Labbads carrière een tegengestelde wending heeft genomen. Hij werkte eerste voor de Syrische staat en staat nu aan het hoofd van een gewapende groepering onder zijn eigen naam.
Het is al langer onrustig in de zuidelijke provincie Daraa, waar in 2011 de bevolking als eerst in opstand kwam tegen het Syrische regime. In 2018, na duizenden doden en vluchtelingen, was die opstand grotendeels onderdrukt. Toch meldt SOHR minstens 87 incidenten tussen regimesoldaten en militante groepen in 2024, waarbij tot nu 117 mensen zijn omgekomen, waaronder 36 burgerslachtoffers.
Tijdens de Syrische burgeroorlog zijn officieel meer dan een half miljoen doden gevallen. De helft van de bevolking is gevlucht (12 miljoen mensen, waarvan 6 miljoen naar het buitenland).
Je moet van goede huize komen om als Jood Israël kritiek te geven. De druk is enorm, schrijft Meijer ten Zijthoff.
Het is onrustig in Joods Nederland. En die onrust neemt alleen maar toe naarmate Israël zijn oorlog in Gaza en het Midden-Oosten doorzet. Nu het conflict ook in Nederland is geland, worden Joden alhier onder druk gezet om partij te kiezen.
Maar Joods Nederland, waar heb ik het dan over? De Joodse gemeenschap is ten slotte zeer divers en het deel dat zich als Jood identificeert reikt verder dan zij die geboren zijn uit een Joodse moeder of tot het jodendom zijn bekeerd zoals de halacha, de Joodse wet voorschrijft. Zo is er de vaderjood, volgens de Joodse wet niet Joods, maar voor zichzelf soms wel. Ik ben daar één van. En dan zijn er nog mensen die Joodse roots ervaren omdat bijvoorbeeld één of meerdere familieleden in de tweede of derde graad in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen of zaten ondergedoken. De mate van zich Joods voelen is een individuele kwestie, daar is niks zinnigs over te zeggen. Gelukkig maar. Dat Joden een volk zijn of enkel verbonden zijn via het geloof, laat ik hier in het midden.
Het leeuwendeel van de Joden is seculier of licht religieus. Deze mensen vieren soms de feestdagen en sabbat, maar leven niet strikt volgens de wetten van de Thora en zijn ook niet als zodanig te herkennen. Daarnaast heb je de orthodoxe Joden, die soms herkenbaar zijn aan kleding en hoofdbedekking.
De meeste de Joden in Nederland zijn echter zo geassimileerd dat ze niet te onderscheiden zijn van andere Nederlanders.
Veilige haven
Zij identificeren zich via de Shoah, de uitroeiing van de Joden in de Tweede Wereldoorlog. Die gebeurtenis is voor velen hét dramatisch ijkpunt in hun familiegeschiedenis. Een deel van hen voelt daarnaast diepe liefde voor het land Israël en identificeert zich ermee. Het land dat zich in 1948 als veilige haven voor alle Joden opwierp, het Beloofde Land. Sommigen hebben er gewoond of hebben er familie wonen. Toch is er een deel Nederlandse Joden dat niets heeft met Israël, dat het niet als Joods thuisland ziet. En dan zijn er nog Joden die zich nergens mee identificeren, ik noem hen de stille Joden. Zie hier de Joodse gemeenschap in Nederland in een notendop.
Wat ik hier en daar opvang en zelf ervaar is dat je je als Jood, soms onbewust, verantwoordelijk voelt voor Israëls gedrag en plaatsvervangende schaamte ervaart. Alsof je er iets van moet vinden, wat natuurlijk niet zo is.
De huidige Gaza-oorlog trekt een zware wissel op de Joodse gemeenschap en leidt tot heftige discussies. Er wordt van velen verwacht dat ze stelling nemen. Ben je vóór of tegen Israël? En als je vóór Israël bent, dan ben je automatisch tegen de Palestijnen en andersom. Meer smaken zijn er niet. Het is amper voor te stellen dat je in het huidige conflict voor beide partijen bent. Het kan dat alleen de slachtoffers aan beide zijden je raken en dat je verder geen mening over het conflict hebt.
De huidige Gaza-oorlog trekt een zware wissel op de Joodse gemeenschap
Aan de ene kant trekt de pro-Israëllobby zoals het Centraal Joods Overleg (CJO) en het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) aan je. Aan de andere kant wordt er van je verwacht dat je het opneemt voor de Palestijnen en Israël stevig veroordeelt, of het land als natie helemaal afwijst.
Voor veel Joden is dat niet zo eenvoudig, want de druk is enorm. Voor mij geldt dat ik geen binding heb met het land Israël, er geen familie heb wonen en mij daarom zonder gêne kan uitspreken en dat doe ik ook. Mijn ongezouten kritiek op de stichting van het land en zijn gedrag tegenover de Palestijnen steek ik niet onder stoelen of banken, ook al levert me dat afkeur op.
Zionistische Joden, zoals een aantal familieleden en kennissen, keerden me de rug toe en ik werd verketterd op sociale media. So be it. Ik ken meer Joden, of hen die zich als zodanig identificeren, in dezelfde positie. Wij worden met open armen ontvangen door de pro-Palestijnse beweging, maar niet gehoord in de media. Waarom eigenlijk niet?
We worden gelijkgesteld met Hamas en steunen terroristen. Hiermee worden we ontdaan van ons Joods-zijn.
Die Jodenrol is enkel weggelegd voor hen die nagenoeg kritiekloos achter alles wat Israël doet staan. Ik noem hen zionistische Joden. Zij leggen, gesteund door de lobby, hun wil op en doen alsof ze voor alle Joden spreken. Zij zijn ook de eersten die over antisemitisme beginnen, want ze voelen zich snel gediscrimineerd. Nieuw antisemitisme heet dat, want het oude antisemitisme, waarbij het gaat over Joodse stereotypering komt weinig meer voor en is van oudsher een rechts-extremistisch fenomeen. Nieuw antisemitisme betekent voor de pro-Israëllobby vooral kritiek op Israël hebben en die kritiek wordt voor het gemak door hen omgebogen tot Jodenhaat. Met die term word je, Jood of niet Jood, zoveel om je oren geslagen dat je het wel uit je hoofd laat om kritiek op Israël te hebben. Dat is wat ze beogen.
De lobby opereert via (sociale) media en via politieke bijeenkomsten. Zij heeft een luide stem en kaapt het debat. Het is daarbij bedenkelijk dat zij met uiterst rechts in zee gaat, dat enkel zijn moslimhaat boost via steun aan Israël. Het merendeel van hen weet niet eens waar Israël en Palestina liggen en roeptoetert maar wat.
Tranen in de ogen
Er is echter ook een groep Joden die liefde voor het land Israël koestert, maar de misdaden tegen de Palestijnen afkeurt. Een groep waarvoor ook aandacht moet zijn omdat die door de sterk gepolariseerde discussie in het nauw komt. Het zijn Joden die het zionistische verhaal niet afkeuren, die het land kennen en er verliefd op zijn geworden. Die er familie of kennissen heeft wonen. Deze mensen keuren het gedrag van Israël tegenover de Palestijnen af en willen het liefst gelijkwaardigheid voor alle bewoners. Zij krijgen tranen in hun ogen bij het zien van de beelden van doden en verwoestingen in Gaza en ze zijn kritisch op de Israëlische regering, maar ze willen en kunnen het land Israël niet afvallen, dat gaat hen te ver. En dat mag, daar moet ruimte voor zijn in het debat. Het zijn mensen die liever met beide kampen in gesprek blijven.
En er zijn er die helemaal niets van de situatie vinden en zich ook niet verantwoordelijk voelen. Dat mag ook.
De Joodse gemeenschap is meer dan de lobby. Er zijn er die zich in het debat niet als Jood profileren als ze pro-Palestina zijn, want ze vrezen de toorn van die lobby. Ze blijven onzichtbaar. Dat vind ik ernstig, alhoewel dat is veranderd naarmate de oorlog langer duurt, want er zijn steeds meer Joden die hun mond wel opendoen.
Ik vind dat de Israëllobby, maar ook de pro-Palestijnse beweging alle Joodse burgers serieus moeten nemen door rekening te houden met de diversiteit. Probeer Joden die onderscheid maken tussen het land Israël in al haar schoonheid en haar gruweldaden, erbij te houden en respecteer de stille stem. Maar bovenal: geef ruimte aan Joden die Israël sterk veroordelen vanwege de behandeling van Palestijnen. Rechtvaardigheid en barmhartigheid behoren tenslotte tot de Joodse traditie. ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet gij dat ook een ander niet.’
Meer dan zeshonderd Britse prominenten hebben hun regering verzocht om de wapenexport naar Israël te stoppen, om op die manier ‘genocide te voorkomen’.
Dit bericht de Britse krant the Guardian. Onder de meer dan zeshonderd ondertekenaars van de brandbrief bevinden zich drie voormalige rechters van het Britse Hooggerechtshof. Ook de voormalige president van dit hof, Brenda Marjorie Hale, beter bekend als Lady Hale, heeft de brief ondertekend. De ruim zeshonderd advocaten, academici en gepensioneerde rechters waarschuwen dat de regering het internationaal recht schendt door Israël wapens te blijven sturen.
De situatie in Gaza is ‘catastrofaal’, aldus de ondertekenaars van de brief. Volgens het Internationaal Gerechtshof in Den Haag bestaat er ‘een plausibel risico’ dat Israël een genocide aan het plegen is op de Palestijnen in Gaza. Dit maakt volgens de ondertekenaars het Verenigd Koninkrijk wettelijk verplicht om op te treden, om dit te voorkomen.
De brief roept de Britse regering op te streven naar een permanent staakt-het-vuren. Ook moet de regering sancties opleggen ‘aan individuen en entiteiten die verklaringen hebben afgelegd die aanzetten tot genocide tegen de Palestijnen’. Daarnaast moet het Verenigd Koninkrijk de VN-organisatie UNRWA weer financieel ondersteunen. De Britse regering had de financiering stopgezet, nadat Israël beweerde dat twaalf medewerkers van de organisatie betrokken waren bij de Hamas-aanval van 7 oktober. Deze bewering heeft Israël nog steeds niet met bewijzen onderbouwd.
De beruchte provocateur Salwan Momika is ook in Noorwegen niet welkom. De Iraakse christen had hier asiel aangevraagd omdat Zweden hem het land uit had gezet, na meerdere provocaties.
In juni en augustus verbrandde Momika tot drie keer toe een exemplaar van de koran. In oktober verbrandde hij tijdens een pro-Israëlische demonstratie bovendien een Palestijnse vlag. Op 27 maart besloot het Zweedse Immigratiehof van Beroep dat Momika moest vertrekken. De Irakees vluchtte toen naar Noorwegen.
Volgens de Turkse krant Ensonhaber, die zich baseert op een verklaring van het Noorse immigratiebureau, heeft Noorwegen op 28 maart dit jaar besloten om de asielaanvraag van Momika niet te accepteren. Hij werd daarop gearresteerd, en zal worden teruggestuurd naar Zweden. Irak wil graag dat Zweden Momika uitlevert, zodat hij berecht kan worden volgens de Iraakse wet.
Momika woonde sinds april 2018 in Zweden. Op Facebook beschrijft hij zichzelf als een ‘atheïst en verlicht politicus, denker en acteur’. Hij is actief op diverse sociale media, vooral TikTok en Facebook, waarop hij meerdere video’s heeft geplaatst van zijn acties.
Uit oudere filmpjes die circuleren blijkt bovendien dat Momika in Irak lid is geweest van de Imam Ali Brigades, een sjiitische, pro-Iraanse militie. De Imam Ali Brigades worden beschuldigd van oorlogsmisdaden en staan sinds 2018 op de Amerikaanse sanctielijst.
Momika was lid van de christelijke tak binnen deze brigades. Hij leidde een gewapende groep in de buitenwijken van Mosul in het jaar 2017. Hij was echter verwikkeld in een machtsstrijd met Ratyan al-Kaldani, een andere christelijke militieleider. Dit leidde ertoe dat Momika Irak uiteindelijk moest verlaten.
Volgens het Iraanse ministerie van Veiligheid is Momika helemaal niet pro-Iran, maar is hij een Israëlische spion, zo meldt de Arabische, pro-Iraanse nieuwszender Al Mayadeen.
Begin deze week berichtte het extreemrechtse X-account Radio Genua dat Momika dood was. Zijn stoffelijk overschot zou in Noorwegen gevonden zijn. Het bericht werd echter niet door onafhankelijke bronnen bevestigd en werd binnen enkele uren door Radio Genua verwijderd.
‘Nog nooit heeft ons land zoveel miljonairs gekend,’ meldde SP-leider Jimmy Dijk gisteren in de Tweede Kamer. Hij noemt ook getallen: Nederland zou 317.000 miljonairs tellen en de wereld 2781 miljardairs. En dat kan volgens hem niet.
‘Mensen verdienen geen miljoen of miljard, maar mensen nemen een miljoen of miljard’, schrijft hij in een veelvuldig gedeeld filmpje op X.
De SP-voorman benadrukt dat veel van deze miljonairs en miljardairs belasting ‘ontwijken’ en zichzelf verrijken. In een andere post op sociale media wijst hij naar berichtgeving over de topvrouwen van Heineken en KLM, respectievelijk Charlene de Carvalho-Heineken en Marjan Rintel. De eerste zou op grote schaal belasting ontwijken, volgens NOS. En de laatste strijkt volgens de Telegraaf 1,2 miljoen aan beloningen op.
‘Werkende mensen betalen over hun arbeid meer belasting dan vermogenden over hun kapitaal’, zegt Dijk in de Kamer over de scheefgroei. ‘Dit vermogen hebben mensen niet zelf opgebouwd. Het zijn altijd meerdere mensen die met werk waarde toevoegen en welvaart creëren.’ De toenemende kloof tussen rijk en arm moet stoppen, volgens Dijk.
Maar de leider van de SP krijgt ook kritiek over zijn pleidooi voor een miljonairsbelasting. Van VVD-bestuurslid (Baronie van Breda) Colinda Weterings-Dijkstal bijvoorbeeld. ‘Zijn vermogende mensen en werkende mensen twee aparte groepen?’, vraagt zij en schrijft vervolgens de toespraak af als ‘communistische prietpraat’.
De islamitische vastenmaand komt bijna tot een eind, nog vijf of zes dagen te gaan tot het Suikerfeest. Vandaag of morgen is dan ook Laylat al Qadr. Deze heilige nacht valt op de 26e of 27e dag van ramadan. Op de Turkse ramadankalenders staat Laylat al-Qadr, Kadir Gecesi genaamd, standaard gepland op vijf dagen voor het begin van het Suikerfeest, dus vanavond.
De zogenoemde ‘Nacht van de Beslissing’ wordt door moslims als de heiligste nacht van het jaar beschouwd. Tijdens Laylat al Qadr zou aartsengel Gabriël het eerste deel van de Koran aan de profeet Mohammed hebben geopenbaard.
Veel moslims gaan tijdens de heiligste nacht’ ook wel ‘nacht van de goddelijke beschikking’ genoemd, naar de moskee. Daar lezen ze voor uit de Koran of luisteren naar de preek van de imam, die overuren draait op deze datum. Ook zijn er op TV speciale uitzendingen vanuit grotere moskeeën, waar moslims voor de buis naar kijken en meebidden. Daarnaast treedt er vaak een knielend mannenkoor op dat de ilahi’s (religieuze liedjes) zingt.
Volgens de overlevering zouden de gebeden op Laylat al Qadr waardevoller zijn dan ‘duizend maanden ramadan’. Gelovigen bidden dat Allah hen en hun dierbaren beloont en vergeeft.
De Tweede Kamer wil het demonstratierecht van Palestina-activisten inperken. ‘Jodenhaat laait weer op. Dit is niet demonstreren, dit is intimideren’, schreven dertien van de vijftien partijen in het parlement vorige week in een verklaring. Veel pro-Palestijnse activisten maken zich nu zorgen over de demonstratievrijheid. Hebben zij gelijk?
Vorige week spraken dertien van de vijftien fracties in de Tweede Kamer zich in een verklaring uit tegen Jodenhaat. Aanleiding hiervan was de actie van pro-Palestijnse activisten die op zaterdag 23 maart het optreden van zangeres Lenny Kuhr in Waalwijk verstoorden. De demonstranten klommen het podium op en riepen dat Kuhr een ‘zionist’ en een ‘terrorist’ is. Volgens critici deden de demonstranten dit omdat ze Joods is. De demonstranten zelf wezen op het feit dat Kuhr de staat Israël steunt en zich in oktober voor de militaire operatie in Gaza uitsprak. Ze vinden dat ze daarmee verantwoordelijkheid draagt voor de genocide aldaar.
‘Tegen het Parool heb ik vorige week iets gezegd waar ik nu spijt van heb’
‘Tegen het Parool heb ik vorige week iets gezegd waar ik nu spijt van heb’, bekent advocaat Willem Jebbink aan de Kanttekening. De advocaat bij Jebbink Soeteman Advocaten is gespecialiseerd in het demonstratierecht en staat onder meer activisten van Extinction Rebellion bij. ‘Ik zei dat het protest tegen Lenny Kuhr antisemitisch was, maar dat is helemaal niet zo.’
Jebbink vertelde dat hij aanvankelijk was afgegaan op wat Eddo Verdoner, de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding (NCAB), hierover had gezegd op X.
‘Gisteren werd het concert van Lenny Kuhr verstoord. Ze werd uitgescholden en belaagd’, aldus Verdoner. ‘Kennelijk moet van deze activisten iedere Nederlandse Jood zich uitspreken tegen de politiek van Israël, anders ben je een terrorist en mag je die persoon uitschelden en beletten haar vak uit te oefenen. Dat is een vorm van antisemitisme. We moeten kosten wat het kost voorkomen dat het gewoon wordt Joden te belagen om wie zij zijn. Anders is elke Joods straks doelwit.’
Jebbink: ‘Volgens Verdoner was Kuhr belaagd omdat zij Joods is. Maar dat bleek niet zo te zijn. Het ging de demonstranten er heel nadrukkelijk om dat ze zich had uitgesproken voor het Israëlische militaire optreden in Gaza. In december, toen er al 18.000 Palestijnen waren gedood door het Israëlische leger, zei ze dat ze nog steeds achter de militaire operatie van Israël stond. Verdoner gaf de feiten dus niet goed weer. Hij veroorzaakte ruis. Hij polariseerde het debat. En dat kan niet. Hij is de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding. Hij moet boven de partijen staan. Maar dat deed hij niet. Hij ging zijn boekje te buiten.’
Sander van Dam, woordvoerder van de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding, wil niet op de kritiek van Jebbink reageren, zo laat hij in een schriftelijke reactie aan de Kanttekening weten. ‘We houden het bij de reactie die we eerder via X hebben gegeven.’
Aan de rechter om te beslissen
Lenny Kuhr heeft inmiddels aangifte gedaan tegen de demonstranten. Het is aan de rechter om te beslissen of zij de wet hebben overtreden. ‘Wat mij betreft is de actie op zich niet strafbaar’, zegt Jebbink hierover. ‘Hun actie was niet heel smaakvol, omdat Kuhr een muziekoptreden gaf en op dat moment geen debat voerde over Gaza, maar ze is een publiek figuur. Daarnaast is niet alles wat niet smaakvol is ook strafbaar. De vrijheid van demonstratie is een belangrijk grondrecht, dat ook door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens wordt gegarandeerd. Een rechter zal hier goed naar moeten kijken. Hij moet beoordelen of het strafbaar is om Kuhr in deze context voor terrorist uit te maken, of dat dit is toegestaan onder de vrijheid van meningsuiting en demonstratie.’
Het College voor de Rechten van de Mens benadrukt dat het aan de overheid is om het demonstratierecht van iedereen te garanderen. ‘Elke demonstratie is anders. Het moet per demonstratie specifiek beoordeeld worden of het is toegestaan om deze in te perken of niet.’
In 2020 publiceerde het College op zijn website een uitgebreid artikel over wat wel en niet mag tijdens een demonstratie, naar aanleiding van de demonstraties van de Black Lives Matter-beweging, de antivaxers en de boze boeren. Op 31 oktober 2023 volgde een artikel over de demonstraties voor en tegen Israël in Nederland, naar aanleiding van de oorlog van Israël in de Gazastrook. Hierin stelde het College onder meer dat het belangrijk is dat mensen hun meningen en emoties over de oorlog op een vreedzame manier kunnen uiten en solidair kunnen zijn met slachtoffers van een conflict. Maar, zo benadrukte het College, ‘dat mag niet leiden tot uitsluiting, discriminatie of bedreiging van Joden of moslims in Nederland en andere minderheden die met het conflict geassocieerd worden.’
‘De vrijheid van meningsuiting en het demonstratierecht beschermen ook uitingen die mensen als aanstootgevend of schokkend ervaren’
‘De vrijheid van meningsuiting en het demonstratierecht beschermen ook uitingen die mensen als aanstootgevend of schokkend ervaren’, zegt beleidsmedewerker demonstratierecht Marjolein Kuijers van Amnesty International Nederland. ‘Die vrijheid is niet onbegrensd, maar de ruimte voor de overheid om in te grijpen op een uiting is zeer beperkt. Dat kan alleen wanneer het om strafbare uitingen gaat. Of een uiting antisemitisch, en dus strafbaar is, zal van geval tot geval uiteindelijk door de rechter beoordeeld moeten worden. Dat mensen een uiting kwetsend vinden, maakt niet dat die ook antisemitisch is.’
Amnesty International Nederland stelt dat we ons moeten uitspreken tegen antisemitisme en andere vormen van discriminatie. Tegelijkertijd ‘moeten we ervoor waken om kritiek op (de politiek van) de staat Israël – en in het verlengde daarvan uitingen van solidariteit met de Palestijnen – te bestempelen als antisemitisch’, betoogt de organisatie. ‘Mensen kunnen heel kritisch zijn op de inhoud van allerlei boodschappen en dat is ook goed. Dat al die meningen naast elkaar kunnen bestaan, is de kracht van onze democratische rechtsstaat. Zolang het niet gaat om strafbare uitingen, moeten we niet pleiten voor het verbieden of inperken van protesten en meningen vanwege de inhoud. Dat is in strijd met de demonstratievrijheid en de vrijheid van meningsuiting en werkt bovendien polarisering alleen maar verder in de hand.’
Iets al snel Jodenhaat
Jebbink vindt dat er nu te gemakkelijk wordt gerept over toenemende Jodenhaat en is daarom kritisch over de verklaring van de dertien Kamerfracties. ‘Het gaat bij het optreden van Lenny Kuhr feitelijk om antizionisme.’ Dat geldt ook voor de demonstratie in Amsterdam bij het Holocaustmuseum op zondag 10 maart tegen de komst van de Israëlische president Yitzhak Herzog, volgens hem. ‘In de Volkskrant stond een goede reconstructie van dit protest. Er werden geen antisemitische leuzen geroepen vanaf het podium of vanuit het publiek. Er was slechts één vrouw die beweerde dat er een antisemitische leuze was geroepen tegen haar. Maar dat is dus alleen haar bewering.’
‘Er wordt nu te gemakkelijk gerept over toenemende Jodenhaat’
Jebbink vindt daarnaast dat de Tweede Kamer ten aanzien van Jodenhaat met twee maten meet. Als voorbeeld noemt hij Geert Wilders, die enkele jaren terug GroenLinks-Kamerlid Kauthar Bouchallikht ‘affakkelde’, omdat ze een hoofddoek droeg. ‘Heel discriminerend. Waar was de kamerbrede veroordeling toen? Wilders is bovendien veroordeeld voor zijn beruchte ‘minder Marokkanen’-uitspraak. Hij is een veroordeelde crimineel. Waarom willen VVD, NSC en BBB met de PVV samenwerken terwijl Wilders moslims hun burgerrechten wil afpakken, ook al heeft hij zijn voorstellen nu even tijdelijk in de ijskast geparkeerd? De PVV wil als het even kan de Koran verbieden en moskeeën sluiten. Dat is pure moslimhaat. Waarom wordt moslimhaat door de Tweede Kamer niet op dezelfde manier behandeld als Jodenhaat?’
‘Natuurlijk is Jodenhaat ontzettend ernstig’, zegt de advocaat. ‘We moeten hier net zo alert op zijn als op moslimhaat en burgers ten volle beschermen. De ervaring van de Tweede Wereldoorlog heeft ons geleerd: nooit meer. Maar wat dat ‘nooit meer’ precies inhoudt, daarover verschillen we in Nederland nu behoorlijk van mening. Voor veel demonstranten betekent ‘nooit meer’ ook ‘nooit meer genocide’.’
Wat is antisemitisme?
Jebbink maakt zich in dit verband zorgen over de reikwijdte van het begrip antisemitisme. ‘De leus ‘From the river to the sea, Palestine will be free’ is niet strafbaar. Sommige politieke partijen willen deze leus strafbaar stellen, omdat het antisemitisch zou zijn, maar het gerechtshof Amsterdam heeft geoordeeld dat deze leus niet strafbaar is. Politici zouden hun huiswerk beter moeten doen.’
‘Het recht op demonstratie is ruim en zal ruim blijven’
De demonstratievrijheid is niet echt in gevaar, besluit de advocaat. ‘Het gekrakeel in de Tweede Kamer hierover is niet geïnformeerd en stompzinnig. Parlementariërs moeten kijken naar het recht, in het bijzonder het Europese recht. In het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens is de demonstratievrijheid verankerd, in de artikelen over de vrijheid van meningsuiting en vrijheid van vergadering. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens is de hoogste rechter die hierover gaat. Nederland heeft zich gecommitteerd aan Europese wetgeving en moet zich hier dus aan houden.
‘Haagse politici zouden zich eerst eens goed moeten inlezen en zich in de feiten verdiepen, voordat ze stellingen innemen’, zegt Jebbink. ‘Het recht op demonstratie is ruim en zal ruim blijven. De rechter toetst dit en garandeert dit. De Tweede Kamer kan op zijn kop gaan staan maar de demonstratievrijheid zal blijven bestaan.’
Samen met Adriaan van Dis bezocht ik het Museum voor de Migratie in Parijs. Palais de la Porte Dorée. Het is een nieuw museum in een oud gebouw, het voormalige Koloniale Museum. Het ligt in een uithoek van Parijs waar nauwelijks toeristen komen. Het museum herbergt een mooie vaste opstelling over de geschiedenis van migranten in Europa; vooral het verhaal van de Maghrebijnen ontroert me. Posters, film en kunstwerken getuigen van onderdrukking en verzet.
Het was best wel een uitdaging om het museum om te bouwen tot een huis waar ook migranten zich welkom voelen. Het museum ademt in alles die Franse grandeur uit. Het was gebouwd naar aanleiding van de koloniale wereldtentoonstelling die in 1931 werd gehouden; een aangelegenheid waarmee de totale dominantie van Frankrijk over de onderworpen koloniën werd gevierd. De façade en binnenkant van het gebouw herinneren daaraan, pijnlijker kan haast niet. Op het reliëf buiten zien we de flora en fauna van het Franse imperium.
Binnen toont in een grote zaal een gigantische muurschildering de mensen van dat imperium. Afrikanen half naakt verscholen in het oerwoud; de associatie dat zij een specie zijn die ergens tussen dier en mens zweven is meteen gelegd. Het is dan moeilijk om nog van het geheel van de wandschildering te genieten; maar gelukkig hebben ze het niet overgeschilderd met plamuurverf; het staat er nu als wall of shame. De zaal is voor de rest leeg, een Maghrebijnse wachter zit op zijn Whatsapp.
Geëngageerde schrijvers als Van Dis zijn dun gezaaid
Ook Adriaan vergaapt zich aan de muurschildering. ‘Al die naakte Afrikanen.’ Adriaan heeft zichzelf woke verklaard, met humor en spot bestrijdt hij als een hedendaagse Voltaire het achteruitdenken dat de samenleving in zijn greep heeft.
In Parijs is hij volledig op zijn gemak; hij heeft er tenslotte een paar jaar gewoond. ‘Frankrijk is een halve politiestaat. Ik moest me op het bureau melden om te vertellen wat ik hier kwam doen.’ Van Dis weet door zijn familie en de reizen die hij heeft gemaakt wat uitsluiting en onderdrukking is. Opmerkelijk is dat hij als een van de weinige schrijvers van zijn generatie dit aan de kaak stelt. Een selfie met hem die ik plaats levert honderden positieve reacties ook, maar ook veel haat.
Geëngageerde schrijvers als Van Dis zijn dun gezaaid. Opwinding brak pas echt los toen op het Boekenbal het gerucht ging dat twee grote uitgeefconcerns zullen gaan fuseren. Paniek in de tent!
Adriaan van Dis dringt al jaren aan op een Comité van Waakzaamheid; voorlopig is hij een eenmanscomité, ik sluit me graag aan bij zijn strijd. In het scherpe essay De Kolonie mept terug rekent Van Dis af met het koloniale denken, een denken waarmee hij is opgegroeid en waarmee zijn generatiegenoten zullen sterven. Hij niet. ‘Het loopt storm. In Hillegersberg zaten er 350 mensen!’
Wat is er met de wereld gebeurd dat opstaan voor een gerechtvaardigde zaak met wantrouwen wordt bekeken? We sluiten ons bezoek aan het museum af met een bezoek aan het aquarium in de ondergrondse verdieping. Wat schetst mijn verbazing als ik in het midden van de zaal in het dieper gelegen bassin een albino krokodil zie. Het dier ligt roerloos, is het niet inmiddels gestorven?
We bewonderen het arme beest. Dat het museum nog altijd een exoot cultiveert, een publiekstrekker bovendien, zegt natuurlijk alles over de ziekelijke staat waarin het Europese migratiedebat verkeert. Er kan maar geen afscheid worden genomen van oude denkbeelden om de Ander als Exoot te zien. Het zit nog diep in het onderbewustzijn, ergens in die benedenverdieping verstopt. Maar wel voor iedereen te zien.
Die nacht droom ik dat in het bassin naast de witte krokodil wakker word. Adriaan van Dis kijkt vanaf de balustrade toe. Hij zegt dat hij een touw voor me gaat zoeken om me eruit te redden. Ik blijf roerloos zitten, bang om gebeten te worden.
Onze site gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
Deze website gebruikt cookies om uw gebruikservaring op deze website te verbeteren. Van deze cookies worden cookies aangemerkt als "Noodzakelijk" in uw browser bewaard, deze cookies zijn essentieel voor het functioneren van de website. Bijvoorbeeld het opslaan van uw keuze of u wel of geen cookies wilt hebben. Wij maken ook gebruik van cookies van derde partijen die ons helpen met het analyseren en begrijpen van de gebruik van deze website door u. Deze cookies worden alleen gebruikt als u daar toestemming toe geeft. U heeft ook de mogelijkheid om uzelf uit te sluiten voor deze cookies. Dit zal echter effect hebben op uw gebruikerservaring.
Noodzakelijke cookies zijn absoluut nodig voor het functioneren van de website. De cookies in deze categorie zorgen alleen voor de veiligheid en het functioneren van deze website . Deze cookies bewaren geen persoonlijke gegevens
Deze cookies zijn niet strict noodzakelijk, maar ze helpen de Kanttekening een beter beeld te krijgen van de gebruikers die langskomen en ons aan te passen aan de behoeftes van onze lezers. Hiervoor gebruiken wij tracking cookies. Bij het embedden van elementen vanuit andere websites zullen er door deze sites ook cookies worden gebruikt.
