Home Samenleving ‘GroenLinks kiest de weg van verbinding’

‘GroenLinks kiest de weg van verbinding’

Foto: Ewout Klei
‘Nauwelijks hippies, relatief veel ouderen en hier en daar een ‘nieuwe Nederlander’.’

VVD’ers spreken elkaar aan met ‘Beste liberalen’, D66’ers noemen elkaar ‘democraten’, leden van GroenLinks worden op het congres aangesproken met ‘Lieve GroenLinksers’. Op 16 februari organiseerde GroenLinks een congres in Zwolle, waar de aanstaande Provinciale Statenverkiezingen (en daaraan gekoppeld de Eerste Kamerverkiezingen) en de Europese Verkiezingen centraal stonden. De Kanttekening sprak over GroenLinks, diversiteit in de partij en over Turkije met GroenLinks-kandidaten voor de Provinciale Staten, GroenLinks-leden, journalist Chris Aalberts en last but not least met Bas Eickhout, aanvoerder van de Europese lijst van GroenLinks én de leidende kandidaat van de European Greens.

Voor verandering
Het congres bestond feitelijk uit twee delen. Het eerste deel was voor de partij zelf, waarin voorstellen en moties werden besproken, aftredende bestuursleden en commissieleden applaus kregen en het verkiezingsprogramma werd vastgesteld. Het tweede deel vond weliswaar in de IJsselhallen plaats, waar de GroenLinks-leden aanwezig waren, maar was voor de buitenwereld: de media, de andere partijen en de potentiële GroenLinks-kiezers. Tijdens dit mediamoment werd Paul Rosenmöller als lijsttrekker voor de Eerste Kamerverkiezingen gepresenteerd, hield Bas Eickhout zijn speech en hield partijleider Jesse Klaver een gloedvol betoog over de ‘nieuwe meerderheid’ die ‘voor verandering’ zou gaan zorgen.

GroenLinks is voor verandering. Maar GroenLinks verandert zelf ook; de partij professionaliseert. De pr-filmpjes zijn gelikt, het congres is strak geregisseerd en de GroenLinks-vertegenwoordigers op het podium zijn jong – behalve de tweeënzestigjarige Paul Rosenmöller – hoogopgeleid en welbespraakt. De congresbezoekers zijn wat diverser qua samenstelling. Nauwelijks hippies, relatief veel ouderen en hier en daar een ‘nieuwe Nederlander’. De beschuldiging van Geert Wilders op Twitter dat GroenLinks een blanke ‘grachtengordelpartij’ is, klopt in die zin dat de kleur wit overheerst. Echt grachtengordel is de partij daarentegen niet, omdat de leden overal vandaan komen. GroenLinks Amsterdam is aanwezig, maar domineert de partij helemaal niet. Uiteraard wordt wel vol trots genoemd dat de nieuwe burgemeester van Amsterdam een GroenLinkser is – Femke Halsema – en mag wethouder Touria Meliani (kunst, cultuur en digitale stad) een speech houden. Ze verwoordt eigenlijk precies waarmee GroenLinks nu worstelt.

‘Wij zijn de partij voor outsiders die naar binnen willen’, zegt Meliani. GroenLinks als een inclusieve partij voor minderheden, maar ook een partij die het individu recht wil doen. Meliani heeft een Marokkaanse achtergrond, vertelt ze, maar ze wil niet gereduceerd worden tot haar etnische of religieuze identiteit. Omdat ze niet meteen de etnische kaart trok, was ze als directeur van een cultuurpodium nogal onzichtbaar. Toen ze het hier wel een keer over had, was ze opeens een rolmodel. In die laatste rol voelt Meliani zich echter ongemakkelijk. Ze wil zijn wie ze is. ‘Ik ben Touria Meliani’, zegt ze aan het einde van haar toespraak. Ze is een individu.

Foto: Ewout Klei

Open armen
Op 20 maart vinden de Provinciale Statenverkiezingen plaats. Twee kandidaten waarmee de Kanttekening sprak – Armine Stepanyan en Selcuk Akinci – staan op eenzelfde manier in hun politieke leven als Meliani. Ze zijn niet de ‘excuusallochtoon’ die een stemmenkanon moet zijn voor nieuwe Nederlanders, maar hebben bewust gekozen voor GroenLinks en zijn allereerst zichzelf.

Stepanyan, die op nummer drie van de Zuid-Hollandse lijst staat, is lid geworden van GroenLinks vanwege Femke Halsema: ‘Toen ik veertien was, zijn mijn moeder en ik vanuit Armenië naar Nederland gevlucht. Ik keek in het asielzoekerscentrum veel naar televisie. Nederland ging slecht om met asielzoekers, maar Halsema kwam als enige wel voor ons op. Op mijn eenentwintigste kreeg ik eindelijk mijn verblijfsvergunning en kon ik studeren. Nadat ik mijn universitaire studie sociologie afrondde, werd ik meteen lid van GroenLinks. Mark Rutte zou over mij zeggen dat ik mij goed heb ingevochten in de Nederlandse maatschappij. Ik zou hem willen antwoorden dat Nederland mij helemaal niet met open armen heeft ontvangen.’ Stepanyan vindt diversiteit en inclusiviteit heel belangrijke thema’s. Maar met een partij als Denk, die zegt voor nieuwe Nederlanders op te komen, heeft ze helemaal niets. ‘Dat komt niet alleen vanwege de ontkenning van de Armeense genocide, maar ook hoe ze mensen behandelen. GroenLinks-Kamerlid Zihni Özdil wordt – mede als gevolg van de persoonlijke aanvallen van Denk – bedreigd door nationalistische Turken.’ Een ‘excuusallochtoon’ is Stepanyan beslist niet. ‘Er wonen in Zuid-Holland nauwelijks Armeniërs, ik sta niet hoog op de lijst om stemmen van nieuwe Nederlanders binnen te halen.’

Ook Akinci – oud-wethouder van Breda, lijstduwer op de Provinciale lijst voor Noord-Brabant en nummer veertien op de GroenLinks-lijst van de Eerste Kamer – is geen ‘excuusallochtoon’. ‘Voor GroenLinks ben ik niet de ‘token Turk’ hoor. Ik zie mijzelf niet primair als iemand met een Turkse achtergrond. Natuurlijk heb ik wel die achtergrond en ik schaam mij er niet voor, maar ik ben ook Nederlander, Brabander, Europeaan. Met Denk heb ik dan ook helemaal niets. Dat is een etnische partij. Ik vind dat gevaarlijk en niet meer van deze tijd. Bij1 waardeer ik meer, maar vind ik wel te polariserend. Sylvana Simons zet dingen te scherp aan, wat zorgt voor verwijdering. GroenLinks kiest de weg van de verbinding.’

Melody Deldjou Fard, raadslid in Utrecht en kersvers hoofdbestuurslid diversiteit en externe relaties, verwoordt in haar korte toespraak op het congres het diversiteitsideaal van GroenLinks in één krachtige zin: ‘Verschillen mogen er zijn. Wat ons verbindt zijn de idealen.’

Wim-Jan Renkema
Journalist en politiek commentator Chris Aalberts, die ook op het congres aanwezig is, is sceptisch over de toekomst van GroenLinks. ‘GroenLinksers doen nu voorkomen alsof zij straks een grote beweging gaan vormen die voor verandering gaat zorgen, maar ik geloof daar niet zo in. Alle partijen groeien en krimpen. GroenLinks heeft nu de tijd mee, vanwege de discussie over het klimaat, maar je ziet nu al dat de christendemocraten met beroep op rentmeesterschap dit onderwerp zich ook aan het toe-eigenen zijn. Als het klimaat niet meer exclusief iets van GroenLinks is, wat is dan het unieke van de partij?’ Ook heeft GroenLinks niet echt toppolitici. ‘Kijk eens naar de Tweede Kamerfractie. Wie kent Wim-Jan Renkema? Niemand toch?’

GroenLinks-coryfee Huub Bellemakers maakt zich een beetje zorgen over de toekomst van zijn partij. ‘De partij moet intern wel democratisch blijven. Er is nu echt te weinig ruimte voor discussie. Aan de andere kant, in de diverse commissies gaan we heel inhoudelijk op verschillende onderwerpen in, maar misschien moet dat ook meer op het congres. Je hebt nu een minuut of twee spreektijd en je moet van tevoren, via spreekbriefjes, aangeven of je het woord wilt. Een echt stevige discussie heb je zo niet meer. PSP-congressen (Pacifistisch Socialistische Partij, red.) duurden vroeger meerdere dagen. Het was nogal een chaotische, anarchistische situatie, niet werkbaar voor nu. Maar die vrije sfeer heeft wel iets. We moeten een goede balans zoeken tussen een algemene ledenvergadering en een mediamoment. In vergelijking met vijftien jaar geleden is GroenLinks meer top-down geworden, in plaats van bottom-up. Het voordeel is dat alles gestroomlijnder gaat, goed voor de campagne. Maar het gaat wel ten koste van de partijdemocratie.’

En hoe zit het met diversiteit? Bellemakers benadrukt dat GroenLinks er voor iedereen is. ‘Misschien had je vroeger meer hippies dan tegenwoordig, maar ze zijn er nog steeds hoor.’ Pieter Gerard van den Berg, raadslid in Ede: ‘Vroeger kwamen er mensen in zwembroek naar het congres. Dat mis ik nu wel een beetje.’ En kleur dan? ‘GroenLinks hamert hier natuurlijk heel erg op’, observeert Aalberts, ‘maar mensen van kleur zijn er nauwelijks. Als ze er wel zijn en goed zijn, dan komen ze ook meteen op een hoge plek. Maar soms gaat het ook mis, denk aan Tofik Dibi en Tara Singh Varma.’ Aalberts beschouwt Bij1 als een onderafdeling van GroenLinks Amsterdam: ‘Ik was een keer bij een borrel van GroenLinks Amsterdam. Echt iedereen van Bij1 was daar, van Anja Meulenbelt tot Vreer. Alleen Sylvana Simons zelf niet. Bij1 bestaat dan ook bij de gratie van de persoon Sylvana Simons. En GroenLinks is natuurlijk wel wat breder.’

Foto: Ewout Klei

Turkije-deal
Behalve over de provincie en de nationale politiek ging het GroenLinks-congres ook over Europa. Op 23 mei zullen de Europese verkiezingen plaatsvinden. Judith Sargentini, bekend vanwege haar inzet voor de vluchtelingen en haar artikel 7-procedure tegen Hongarije (het schorsen van een lidstaat van de EU), wordt opgevolgd door Bas Eickhout. Behalve lijsttrekker van GroenLinks is Eickhout ook de leidende kandidaat van de European Greens, de Eurofractie van de groene partijen in het Europees Parlement. De Kanttekening sprak kort met Eickhout over de mensenrechtensituatie in Turkije, een belangrijk onderwerp omdat Turkije nog steeds kandidaat-lid van de EU is.

Het CDA wil een einde maken aan het kandidaat-lidmaatschap van Turkije, de EU moet de deur voor Turkije definitief dichtdoen. GroenLinks heeft zich ferm opgesteld tegenover Hongarije. Wat vindt de partij eigenlijk van de opstelling van het CDA tegenover Turkije? Moeten we de deur inderdaad dichtdoen, gezien de grove schendingen van de mensenrechten in dat land?
‘Nee, daar zijn we geen voorstanders van. Natuurlijk maken we ons grote zorgen over de slechte ontwikkelingen in Turkije, een land dat steeds verder afdrijft van de waarden van de Europese Unie. We vinden ook niet dat Turkije nu mag toetreden tot de EU, want als je toetreedt, moet je ook onze democratische waarden onderschrijven. Toch is Turkije een belangrijk land. We helpen de mensen in Turkije niet als we opeens de deur dichtgooien. Daarmee spelen we Erdogan juist in de kaart. Je straft Erdogan niet, maar de mensen in Turkije die voor de democratische rechtsstaat strijden, die een ander Turkije willen. Het CDA bezigt gemakzuchtige spierballentaal. Als je nu een peiling onder de Nederlandse kiezer houdt, dan zullen de meeste mensen wellicht voor het beëindigen van het kandidaat-lidmaatschap van Turkije zijn. Maar politiek is iets van de lange adem. Op langere termijn is het buitensluiten van Turkije heel slecht. Alleen de extremen in het debat trekken hier profijt van.’

Het Europese Hof voor de Mensenrechten wil veel zaken, die zijn aangespannen door slachtoffers van Erdogans zuiveringspolitiek, niet in behandeling nemen. In Turkije is er geen sprake meer van een rechtsstaat. Kan het Europees Parlement, in het bijzonder de Eurofractie van de Greens, wat voor de Turkse dissidenten betekenen?
‘Formeel valt het Europese Hof voor de Mensenrechten niet onder de Europese Unie. En daarnaast heb je de trias politica, dus we kunnen niet direct invloed uitoefenen op de uitspraken van het Hof. Wel kunnen we druk uitoefenen, onder andere door ons uit te spreken voor de democratische bewegingen in Turkije. Toen afgevaardigden van de Turkse groene partij niet mochten uitreizen naar onze conferentie in Berlijn, hebben we veel stennis gemaakt.

Dat we als Europese Unie weinig tegen Turkije kunnen doen, heeft alles te maken met de vluchtelingendeal. Op dit moment zijn we afhankelijk van Erdogan, dat weet hij ook. De EU geeft hem geld en knijpt een oogje toe als het over de mensenrechten gaat, zodat Turkije de grenzen dichthoudt en er geen vluchtelingen meer deze kant opkomen. Deze deal is onmenselijk. Wij vinden dan ook dat we van deze deal af moeten.’