Een huis kopen lijkt steeds meer aan een handjevol mensen voorbehouden. Voor sommige moslims speelt nog een andere reden: zij zien het afsluiten van een hypotheek als zonde. De Koran verbiedt het betalen van rente, zeggen zij. Hoe zit het nu precies?
Het islamitische verbod op het vragen van rente staat in Soera Al-Baqarah (De Koe), verzen 278-279. In de tweede herziene druk in de Nederlandse vertaling De Levende Koran vind je deze tekst:
‘O jullie die geloven, wees je bewust van je verantwoordelijkheden jegens Allah. Zie af van nog openstaande rente, indien jullie ware gelovigen zijn. En indien jullie dit niet doen, besef dan dat je in [staat van] oorlog verkeert met Allah en Zijn boodschapper. Indien jullie berouw tonen, behoort het [reeds verkregen] kapitaal aan jullie toe. Noch begaan jullie dan onrecht, noch wordt jullie dan onrecht aangedaan.’ [De uitlener mag alleen het geleende bedrag terugvragen en niet de rente.]
Dit vers wordt aangevuld met een hadith – overlevering – van de Profeet Mohammed, overgeleverd door Sahih Muslim. Hierin wordt verteld dat de Boodschapper van Allah degene vervloekt die rente nuttigt, geeft, schriftelijk vastlegt en als getuige daarvan optreedt. Daaraan voegde hij toe dat allen gelijk zijn in de zonden.
‘In de Koran staat ook dat het beter is voor een moslim die geld uitleent om het verschuldigde bedrag volledig kwijt te schelden en als vrijwillige gift – sadaqa – te doneren aan de behoeftige’, zegt imam Ahmad Hambali Maksum. Hij is verbonden aan de Indonesisch-Nederlandse stichting PPME Den Haag en de Haagse Al-Hikmah moskee. Daar geeft hij regelmatig lezingen over zaken die moslims aangaan, zoals het betalen van rente en islamitische opvoeding.
Vrijwillig mag de lener best meer terugbetalen, zegt hij. ‘Voor de ontvanger van de lening geldt: als diegene zijn waardering voor deze lening wil uitdrukken door meer dan het verschuldigde bedrag te betalen aan degene die het geld heeft uitgeleend, dan is dat niet verkeerd.’ Maar de imam ziet in dat de meeste mensen huiverig zijn om grote geldbedragen, zoals bij hypotheken het geval is, als gift te doneren. ‘Wij leven niet in een ideale wereld.’
De imam maakt onderscheid tussen het vragen en betalen van rente. Over dat eerste: ‘Hiermee worden mensen in geldnood gedwongen om een lening te doen die ze maar met moeite kunnen terugbetalen, en waar ze uiteindelijk armer van worden. Vanuit islamitisch oogpunt is het vragen en verplichten van rente daarom een verwerpelijke daad.’
En over het betalen van rente: ‘Ook dat is niet toegestaan, maar we leven nu eenmaal in een samenleving met conventionele banksystemen die om rente vragen. Dat is niet alleen zo wanneer we een huis willen kopen, maar ook bijvoorbeeld wanneer het gaat om pensioengelden of andere soorten leningen, om bijvoorbeeld een studie te betalen.’
In sommige landen bestaan halal-hypotheken zonder rente. Een van die constructies maakt het mogelijk voor de bank om het huis te kopen en het voor een hoger bedrag aan te bieden aan de koper in de vorm van winst. Dat is wel toegestaan binnen de islam, aldus Hambali Maksum. ‘Maar zelfs dan weet je niet of je daadwerkelijk rentevrij je schuld aflost. Uiteindelijk blijft het een persoonlijke keuze, waarvan we de gevolgen nu of later in het Hiernamaals zullen ondervinden. Alleen Allah kan daarover oordelen.’
Kopen of huren?
Ondanks de Koranverzen en hadith die stellen dat rente haram – verboden – is voor moslims, kiezen sommigen alsnog voor een woning met hypotheek. Zo ook de 31-jarige Fatima*.
‘Mijn echtgenoot heeft een appartement gekocht in Amsterdam. Hij is de eerste in mijn familie die een koopwoning heeft, dat ontdekte ik nog voor we gingen trouwen’, vertelt zij. ‘Ik was er wel erg van geschrokken. Toen hij leerde dat het niet mocht, besloten we om in de toekomst een woning te huren. Daar was ik heel standvastig in.’
Toch veranderde zij van gedachte. Het echtpaar is nu op zoek naar een nieuwe woning, en besloot om weer voor een koopwoning te gaan. ‘Meerdere factoren hebben daaraan bijgedragen. Ten eerste: het huren van een woning in de Randstad is niet te doen. Een sociale huurwoning is niet aan ons besteed, omdat onze salarissen te hoog zijn’, legt zij uit. ‘Ten tweede: wij hebben de stijging van de huurprijzen in de vrije sector niet in de hand. In de Randstadregio waar wij willen wonen, kun je denken aan een huurwoning van 1.500 tot 2.000 euro per maand. En bij een koopwoning kun je de rente vastzetten voor de komende dertig jaar. Dan weet je altijd wat je woonlasten zijn.’
Het is een dilemma waar de tweede, derde en komende generaties moslimjongeren in Nederland mee te maken zullen hebben, ziet Fatima. Dat beaamt de Marokkaans-Nederlandse Instagram-content creator en moeder Senna Chakrouni (35). Samen met haar echtgenoot besloot zij echter om geen huis te kopen en hun woning te blijven huren.
‘Het kopen van een woning is zeker voordeliger dan huren. Ik zou dan waarschijnlijk maar de helft moeten betalen van wat we nu kwijt zijn aan huur’, vertelt Chakrouni. ‘Daardoor had ik ook zo mijn twijfels over het huren, maar uiteindelijk was ik erover uit. Ik wil absoluut geen huis kopen.’ Chakrouni had zich verdiept in de verzen en hadith die stellen dat niet alleen het vragen en ontvangen van rente een grote zonde is voor moslims, maar ook het betalen van rente.
‘Als je rente betaalt, draag je bij aan een systeem dat mensen armer maakt’
‘Rente maakt het grote onderscheid tussen arm en rijk. Ook als je bijvoorbeeld rente ontvangt op je spaarrekening, mag je dat geld als moslim eigenlijk niet houden, omdat het niet echt van jou is. Je hebt dat geld niet verdiend’, gaat zij verder. ‘In de islam heb ik geleerd dat iedereen gelijk is. Als je rente betaalt, draag je bij aan een systeem dat mensen armer maakt, een systeem waar alleen de banken van profiteren. Dat wil ik niet.’
Wel was zij benieuwd hoe andere moslims dachten over het kopen van een huis met hypotheek en rente. ‘Aan mijn Instagram-volgers vroeg ik daarom: een woning, kopen of huren?’
Moslims die besloten een huis te kopen, gaven als reden dat ze geen andere keuze hadden. Als ze een huurwoning moesten betalen waarvan de huurprijzen jaarlijks stijgen, zouden ze niet rondkomen. Anderen zagen het kopen van een huis en de rente die ze daarmee moeten betalen als een investering. Ook zagen zij kans om daarmee meer geld te doneren aan goede doelen, omdat zij juist door het kopen van een woning veel geld konden besparen.
‘Volgens mij heeft de beslissing voor moslims om een huis te kopen en huren vooral te maken met hun imaan – het geloof, en het aanvaarden en erkennen van de geboden en verboden die in de Koran staan beschreven’, zegt Chakrouni. ‘Daar is iedere moslim anders in. Ook bijvoorbeeld ten aanzien van het verbod op alcohol. Sommige moslims drinken nog steeds alcohol, terwijl zij weten dat het haram is.’
‘Het hangt heel erg af van in hoeverre jij je als moslim laat beïnvloeden, en door wie jij je laat beïnvloeden. Omdat ik weet dat het voor iedere moslim anders is wat betreft imaan, ga ik daar niet over oordelen. Ik respecteer ieders beslissing, en ik heb ook beslissingen gemaakt op basis van mijn imaan. Er zijn ook zaken waar ik moeite mee heb om me aan te houden, wat andere moslims met een sterke imaan wel beter af gaan. Alleen al daarom ga ik niet over anderen oordelen of op ze neerkijken. Zo sta ik erin.’
Niet zo zwart-wit
Dat ervaart Fatima anders. ‘Sommige moslims kunnen heel hard zijn in hun oordeel naar andere moslims toe. En ook al maken ze hun oordelen niet expliciet, ze impliceren het wel’, zegt zij. ‘Ik las op social media laatst iemand die zei dat het kopen van een huis vergelijkbaar is met het hebben van gemeenschap met je eigen moeder. Daar schrok ik van. Mensen kunnen heel kortzichtig denken; dat zie ik aan hoe zij op dit soort zaken reageren. Voor het gemak hebben zij het dan niet over de barmhartigheid en de genade van Allah. Allah begrijpt ieders situatie het beste. Daar heb jij als moslim niets over te zeggen.’
Het betalen van rente blijft voor moslims een lastig en gevoelig onderwerp, stelt zij. ‘Daarom zou ik graag zien dat er een fatwa wordt uitgesproken door Nederlands islamitische rechtsgeleerden, die ook de context voor moslims in Nederland in overweging nemen’, gaat zij verder. ‘Er zijn bijvoorbeeld ook moslims in Nederland die in de ziektewet zitten en uitkering ontvangen, terwijl ze helemaal niet ziek zijn en dat geld ook niet mogen ontvangen. Dit doen zij ook zodat zij kunnen blijven huren in een sociale huurwoning. Waarom spreken we mensen hier niet op aan? Ze belazeren de boel, maar het betalen van rente is volgens hen een grotere zonde? Dat is ontzettend krom.’
‘Het is niet zo zwart-wit als velen denken’
Fatima merkt dat de kritiek op moslims die een hypotheek aangaan vooral een culturele grondslag heeft. ‘Ik heb jaren in Zuidoost Azië gereisd, en moslims met verschillende culturele achtergronden ontmoet. Daar heb ik geleerd dat ‘mijn islam’ niet hetzelfde hoeft te zijn als ‘de islam’ van de ander. En dat hoeft niet te betekenen dat ik een betere moslim ben, omdat ik andere interpretaties heb van het geloof. Het is niet zo zwart-wit als velen denken’, zegt zij. Zij wijst naar een hadith waarin Allah de profeet Mohammed toesprak: ‘Ik ben zoals Mijn dienaar denkt dat Ik ben.’
‘Ik hoop dat we als moslimgemeenschap ooit eens gaan leren om de nadruk te leggen op een vergevingsgezinde God, in plaats van een straffende God’, zegt zij. ‘En dat we daardoor onze kritiek op andere moslims voor onszelf houden, en meer begrip en genade tonen naar elkaar toe.’
*Gefingeerd. Naam bij de redactie bekend.
