De AKP van de Turkse president Erdogan en haar extreemrechtse coalitiepartner MHP hebben woensdag een onderzoek naar een heikele paspoortenkwestie geblokkeerd.
De seculier-nationalistische CHP, de grootste oppositiepartij van Turkije, diende een motie hiertoe in. Dit, na recente berichten dat sommige Turkse gemeenten burgers hebben geholpen om aan dienstpaspoorten (‘grijze’ paspoorten) te komen, om hen zo naar Europa te smokkelen.
Als je werkt voor de Turkse regering krijg je een grijs paspoort, wat betekent dat je geen visum hoeft aan te vragen om naar het buitenland te reizen. Maar verschillende Turkse gemeenten gaven – zo blijkt – tegen hoge bedragen grijze paspoorten af. Op die manier konden Turkse burgers die niet voor de regering werken naar het buitenland reizen, om vervolgens daar asiel aan te vragen.
Het paspoortenschandaal kwam vorige week aan de oppervlakte. Toen bleek dat 43 van de 45 personen die met een grijs paspoort naar Duitsland waren gereisd om in Hannover een milieuconferentie bij te wonen nooit naar Turkije waren teruggekeerd. Ze hadden asiel in Duitsland aangevraagd.
De milieuconferentie in Hannover was georganiseerd door de Turkse gemeente Yesilyurt in de oostelijke provincie Malatya. De AKP zwaait daar de scepter en heeft er naar verluidt voor gezorgd dat de deelnemers aan de conferentie konden komen aan grijze paspoorten, die normaal zijn voorbehouden voor ambtenaren of anderen die voor officiële zaken reizen.
Toen het schandaal bekend werd, kondigde het gouverneurskantoor van Malatya aan dat een onderzoek werd ingesteld naar het incident. Vier ambtenaren werden ontslagen.
Op 19 april verklaarde het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken dat het onderzoek uit te breiden naar zes andere gemeenten die mogelijk op soortgelijke wijze mensen naar Europa hebben helpen smokkelen. Ze zouden dit hebben gedaan onder het voorwendsel dat deze zouden worden gebruikt voor door de stad georganiseerde officiële reizen, onder meer om deel te nemen aan volksdansshows of andere culturele programma’s. Het ministerie schortte ook de afgifte van speciale staatspaspoorten op aan personen die geen ambtenaar zijn.
‘De Turken met grijze paspoorten die in Duitsland asiel hebben aangevraagd zijn geen politieke vluchtelingen maar economische gelukszoekers’, zegt de Turks-Duitse onderzoeksjournalist Erkan Pehlivan. ‘Het gaat heel slecht met de Turkse economie, ook een universitair diploma geeft je geen baangarantie meer. Veel Turken willen daarom naar Duitsland emigreren, omdat de economische situatie daar veel beter is. Ze betalen hoge bedragen, zo’n zevenduizend euro, om een grijs paspoort te bemachtigen. Eenmaal in Duitsland vragen ze asiel aan, niet omdat ze politieke vluchtelingen zijn, maar omdat ze in Duitsland wel werk kunnen krijgen, of in ieder geval een hogere uitkering. Het is beter om werkloos te zijn in Duitsland dan in Turkije.’
Toch hebben de economische vluchtelingen het niet makkelijk, bericht het Duitse journaal Tagesschau. Een jongeman zou voor een grijs paspoort zesduizend euro hebben betaald aan ‘AKP-mannen’ in de Turkse stad Elazig en moest daarbovenop nog eens 250 euro betalen voor de busreis. De jongeman had zijn advocaat verteld dat het in de regio algemeen bekend was dat je op deze manier naar Duitsland kon komen.
‘Het is een tragedie voor de mensen die hier nu zijn’, aldus de advocaat van de jongeman, omdat ze zonder paspoort of sociale zekerheid in Duitsland zouden moeten wonen. Tegelijkertijd zullen ze in Turkije te maken krijgen met lange gevangenisstraffen als ze worden teruggestuurd.
De advocaat vindt daarom dat zijn cliënt en andere Turken die met een grijs paspoort het land zijn binnengekomen in Duitsland mogen blijven. Tagesschau schat dat er dankzij het paspoortenschandaal duizenden Turken illegaal Duitsland zijn binnengekomen. Velen zijn nu ondergedoken.
Volgens journalist Pehlivan is het paspoortenschandaal slecht voor de reputatie van Turkije. Hij denkt dat Erdogans AKP en de MHP een uitgebreid onderzoek naar de kwestie daarom hebben geblokkeerd.
‘De kwestie speelt ook in Duitsland’, zegt de journalist, ‘maar hier is de kwestie gedepolitiseerd. Duitsland is een rechtsstaat, met een onafhankelijke rechtspraak. Bondskanselier Angela Merkel bemoeit zich er niet mee. In Turkije is de rechtsspraak niet onafhankelijk, en daarom wordt dit schandaal ook sterk gepolitiseerd door de oppositie.’
De onafhankelijke Turkse nieuwswebsite Ahval stelt dat AKP-gemeentes de paspoortenfraude hebben gefacilieerd. Het huidige onderzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken richt zich echter vooral op gemeentes waar de CHP en de nationalistische IYI-partij aan de macht zijn. Een uitgebreid en onafhankelijk onderzoek komt er dus niet.
‘Het voorstel van onze partij om mensenhandel met een grijs paspoort te onderzoeken is door de parlementsleden van de AKP en de MHP verworpen’, twitterde CHP-parlementariër Veli Agbaba boos.
