Links noemt zich op z’n Engels ‘woke’. Rechts betitelt zich juist als ‘anti-woke’. De aanhangers van het eerste verzetten zich tegen de bestaande orde, omdat die de verwerpelijke patriarchale wereld van ‘witte oude heteromannen’ belichaamt, die alle andere mensen zou onderdrukken. De aanhangers van het tweede verzetten zich tegen dat verzet, omdat ze zo hun vertrouwde wereld verloren zien gaan.
In Nederland is het vooral BIJ1 dat de politieke vertaling van ‘woke’ vormt, met Forum voor Democratie als meest uitgesproken tegenpool. Omroep Wakker Nederland noemt zich woordvoerder van anti-woke, net als Ongehoord Nederland. Beide pretenderen dat het geluid van ‘hun’ achterban bij de mainstream-media niet wordt gehoord – eenzelfde frustratie bestaat ook bij de achterban van BIJ1.
De klacht ‘niet te worden gehoord’ vertaalt zich daarbij vaak in de wens dat vooral de ander niet meer wordt gehoord. In het directe verlengde hiervan ligt de cancel-cultuur, die vanuit Amerika naar Europa is overgewaaid. Alles wat binnen de eigen bubbel gevoelig ligt, dient evident in de openbare ruimte te worden vermeden.
Aan de universiteiten is ‘safe space’ een buzz-woord geworden, waarop door diversiteits-officieren soms wel erg nauwlettend wordt toegezien. Het begrip ‘onveiligheid’ had vroeger betrekking op fysieke gevaren – dat het dak van de collegezaal dreigt in te storten of zo. Nu gaat het steeds meer om psychische kwesties.
Sommige studenten wensen niet met ongemakkelijke zaken geconfronteerd te worden – en dan gaat het niet slechts om onhebbelijk persoonlijk gedrag van docenten, maar tevens om opvattingen die mogelijk kwetsend zouden zijn. Maar je kunt je als student geschiedenis moeilijk met het Derde Rijk bezighouden, als je geen enkele antisemitische tekst wenst te zien.
‘De klacht ‘niet te worden gehoord’ vertaalt zich vaak in de wens dat vooral de ander niet meer wordt gehoord’
Hetzelfde geldt natuurlijk voor een vak als sociologie – je zult regelmatig groepen bestuderen die je niet aanstaan. En, aan het andere einde van het spectrum, is een vak als biologie vanwege de evolutieleer vast kwetsend voor orthodoxe gelovigen die niets willen weten van enige twijfel omtrent het scheppingsverhaal. Misschien moet er in de studiegids een disclaimer komen: ‘Pas op, je zult ook dingen lezen waarmee je het oneens bent. Wie niet tegen die schok kan, moet maar wiskunde kiezen.’
Daarbij valt vooral op hoe snel de verantwoordelijke autoriteiten voor zulke overgevoeligheid door de knieën gaan. Dat heeft al tot de nodige relletjes geleid. Denk aan die Amerikaanse docent kunstgeschiedenis die ontslagen werd omdat zij een historische prent van Mohammed toonde. Of aan dat inmiddels wereldberoemde schilderij van rokende Leidse universiteitsbestuurders van een halve eeuw terug, waarbij een vrouwelijke promovenda zich ongemakkelijk voelde. Of aan de poging tot kuising van de teksten van Roald Dahl. Ja, het verleden is soms vreeeeeeselijk – en dat zullen ze over vijftig jaar vast ook vinden van onze opvattingen nu, als we allemaal in rauwkost-etende veganisten veranderd zijn.
In Amerika zijn intussen de ‘culture wars’ uit de dagen van Reagan weer helemaal terug, waarbij vooral rechtse Republikeinen het vuur opstoken – de gouverneur van Florida Ron De Santis maakt er in zijn campagne voor de nominatie voor de presidentsverkiezingen zijn speerpunt van. Hier moet vooral de arme kinderziel tegen ‘woke’ beschermd worden, wat impliceert dat uit schoolbibliotheken menig boek over het Amerikaanse slavernij- en segregatieverleden verwijderd is, omdat dat blanke kinderen een onprettig gevoel zou geven. Nationale glorie staat voorop, en de zwarte bladzijden van het eigen nationale verleden wil men liever verzwijgen.
Zelfs het gedicht van Amanda Gorman, dat bij de inauguratie van Biden is voorgedragen, is inmiddels om die reden taboe verklaard. En alles wat met seksuele voorlichting te maken heeft natuurlijk ook. Meisjes moeten weer als vanouds onwetend het huwelijk in, want daar komen extra gelovige kindertjes van.
Uitgerekend in de vrome mormonenstaat Utah heeft een progressieve tegenstander van deze conservatieve kuisheidskruistocht nu echter met succes toegeslagen. De bijbel is officieel voor scholieren tot 14 jaar in de ban gedaan, wegens een overmaat aan ‘incest, onanie, verkrachting en kindermoord’. Daar valt inhoudelijk geen speld tussen te krijgen – maar willen we echt die kant op?
