Home Columns Turkse onschuld

Turkse onschuld

Op sociale media is een uitdaging gaande: post een foto van je ‘kinderzelf’ en vraag een ander om hetzelfde te doen. Ik kreeg ook zo’n verzoek. Charmant, maar best lastig om zo’n foto met jan en alleman te delen. Toch was ik verkocht toen ik little Anja (Meulenbelt) in zwart-wit zag. Dus plaatste ik een kiekje van mezelf uit Turkije.

Het was de eerste keer dat ik daar was. Ik voelde wel ongemak toen ik het jaartal 1987 erbij tikte. Toen woedde er immers een bloedige strijd tussen het Turkse leger en de Koerdische PKK in het zuidoosten. Maar goed, wat heeft die dreumes uit Amsterdam-West daar nou mee te maken?

71 likes verder moest ik weer aan die foto denken. Nu vanwege een interview dat ik trof tijdens de corona-ordening van mijn krantenarchief op zolder, met de antropoloog Gloria Wekker in de Groene Amsterdammer. Haar boek Witte onschuld was net uitgekomen. In het interview gaat het onder andere over de term ‘cultureel archief’, die Wekker van de Palestijns-Amerikaanse literatuurwetenschapper Edward Saïd (Orientalism, culture & imperialism) heeft overgenomen:

‘Saïd heeft het over westerse naties en de literaire cultuur van de 19de eeuw, en over hoe die de geesten rijp maakt om kolonisator te worden. Het culturele archief is een bewaarplaats van referentiekaders die gedurende vierhonderd jaar tot stand gekomen zijn, vierhonderd jaar kolonialisme. (…) Mijn studie gaat niet specifiek over Turken en Marokkanen, maar het zou me verbazen als het culturele archief daar niet op van toepassing zou zijn. Dat moet meer bestudeerd worden. Deels zal het een ander beeld geven: zwarten worden veel meer geassocieerd met seksualiteit, kracht en domheid. Terwijl Turken en Marokkanen geassocieerd worden met redeloosheid, barbaarsheid, dat soort begrippen.’

Intrigerende woorden van Wekker, maar al lezende spookt de term ‘Turkse onschuld’ door mijn hoofd. Is die foto uit 1987 daar niet de perfecte visualisatie van? We zien namelijk een onbekommerd Turks kindje dat geprivilegieerd genoeg is om ‘terug’ te kunnen keren naar zijn roots, terwijl exact op dat moment korte metten werden gemaakt met Koerdische roots in het zuidoosten van Turkije. Koerdische kinderen zouden nooit meer terugkeren naar hun dorpen. Want die bestonden niet meer.

Nee joh, zullen mensen zeggen. Dan plak je een term die ‘overgewaaid’ is uit Amerika op een totaal andere context. En hoe kan een kind nou ‘schuld’ hebben? Natuurlijk, zo ver hoef je het niet te trekken. Maar de socialisatie van Turkse superioriteit moet zeker worden toegevoegd aan het kolonialisme-debat in Nederland. Niet helemaal zoals Wekker hierboven wellicht bedoelt, want zij refereert naar de evenzeer bestaande westerse superioriteitsclaim die Turken, Marokkanen en andere moslims eronder houdt.

Turkse onschuld is hardnekkig, institutioneel, racistisch en uiteindelijk superdodelijk

Deze complexiteit kan volgens mij aangepakt worden door een contextgebonden deconstructie van situaties. Een voorbeeld: een Erdogan-aanhanger kan op hetzelfde moment slachtoffer zijn van islamofobie, maar in een andere context diepgewortelde ‘Osmaanse archieven’ opentrekken tegenover Koerden en Armeniërs.

In het eerste geval dien je naast die Erdogan-aanhanger te staan, en in het andere geval tegenover hem. En als Koerden, Armeniërs en seculiere Turken zich aan islamolobie bezondigen, dan dien je daar ook zeker tegenover te staan.

Toegegeven, dit is veel makkelijker gezegd dan gedaan. Maar niet onmogelijk. We zijn allemaal mensen, en er leiden meerdere wegen naar Tigranakert, Amed en Diyarbakir (allemaal dezelfde plek). Hiermee is niet gezegd dat de strijd van ‘de’ Koerd, Turk en Armeniër even hard is. Zo’n gelijktrekking zal ik nooit maken. Turkse onschuld is hardnekkig, institutioneel, racistisch en uiteindelijk superdodelijk.

Wie heeft het nog bijvoorbeeld over Selahattin Demirtas of Gültan Kisanak? Democratisch gekozen leiders van de Koerdische beweging die al meer dan vier jaar weg zitten te kwijnen in Turkse gevangenissen. Laat staan al die minder bekende politici, leraren en journalisten. Het wordt allemaal met één woord terzijde geschoven: ‘terreur’. ‘Terreur’ tegenover de Turkse staat en de Turkse gemeenschap, aldus het Erdogan-regime.

En dat, mijn beste mede-Turken, is dodelijke Turkse onschuld, waar Turken niet de grootste slachtoffers van zijn.