De ramadan is weer aangebroken. Voor velen is het een tijd van bezinning, spiritualiteit, en nader tot God komen. Maar ook van gezelligheid, familie, samen lekker eten en onderlinge banden aanhalen. De ramadan is soms zeker ook een tijd van afzien, maar brengt ook veel positiefs met zich mee. Voor veel moslims is het een speciale tijd en met reden.
Natuurlijk is dat niet voor iedereen zo. Moslims die ziek zijn vergeten nog wel eens dat ze niet hoeven te vasten, waardoor ze met hun gezondheid in de problemen komen. Sommige moslims vinden het vasten weer te zwaar en stiekem eten of drinken komt dan ook niet zelden voor. Ook is het voor anderen weer lastig om buiten het vasten om op het ‘rechte pad’ te blijven en een maand lang vroom te leven. Het kan soms best een worsteling zijn.
Voor wie de ramadan ook een worsteling kan zijn, is de groeiende groep ex-moslims in ons land. Aan de ene kant zijn ook zij met de ramadan opgegroeid en hebben ze warme herinneringen aan het samen breken van het vasten met vrienden en familie. Sommige ex-moslims beschouwen zichzelf dan ook als culturele moslims, die tradities als de ramadan nog steeds navolgen, ook al geloven ze niet meer in het spirituele gehalte ervan. Maar voor weer andere ex-moslims is de ramadan vooral een tijd van afzien, een tijd waarin je nog een stukje dieper in de kast moet. Voor hen is de ramadan de maand waarin ze naar buiten toe moeten laten zien dat ze moslims zijn. Ze kunnen niet etend of drinkend gezien worden, laat staan op feestjes met niet-islamitische vrienden. ‘Er zijn overal ogen’, is mij niet zelden verteld.
De ramadan is voor deze groep bepaald niet de maand van vrijheid, maar vooral een tijd van (grote) sociale druk. En het is zeker geen maand waar men dan vervolgens naar uitkijkt. Hooguit kijkt men uit naar Eid (Suikerfeest). Niet alleen vanwege het lekkere eten, maar vooral omdat de ramadan dan weer afgelopen is. De ramadan raakt steeds meer ingeburgerd in de Nederlandse samenleving en dat is een goede zaak. Bij de gratie van het feit dat de islam en moslims bij Nederland horen.
Maar met die inburgering komt ook een verantwoordelijkheid. Een verantwoordelijkheid voor hen die wél praktiseren. Een verantwoordelijkheid om de ramadan een tijd van inclusie te laten zijn. Een tijd waarin niets opgelegd wordt vanuit sociale druk, maar er alleen gehandeld wordt vanuit geloof. Op dit moment is de ramadan nog te veel een tijd waarin zij die ervoor kiezen niet te praktiseren of zij die niet langer de islam volgen, maar door anderen op grond van hun opvoeding als moslim nog wel geacht worden deze te volgen, er aan de haren bijgesleept worden. Dat lijkt me niet bepaald een spirituele manier van handelen en het is ook niet houdbaar binnen een religie die steeds meer onderdeel van de Nederlandse samenleving wordt. Daarom is het van belang dat gestreefd wordt naar meer ruimte voor keuzevrijheid gedurende de ramadan. Laat de ramadan de tijd van het jaar zijn waarin moslims en ex-moslims samen kunnen eten, waarbij de één het vasten breekt en de ander gewoon een gezellige maaltijd met familie of vrienden beleeft. Laat de ramadan ook een tijd zijn van gesprek en dialoog, niet alleen met niet-moslims die op iftars van moskeeën en islamitische organisaties uitgenodigd worden, maar ook met ex-moslims, die dan het gesprek aan kunnen gaan over het feit dat zij niet langer geloven, maar tegelijkertijd nog wel volwaardig onderdeel willen uitmaken van hun islamitische familie of vriendengroep. Laat het een tijd van wederzijdse acceptatie zijn, waarin niet alleen de overeenkomsten, maar ook de verschillen worden gevierd.
Een dergelijke ontwikkeling is van belang in het Nederland anno 2017. In het Nederland waar we discriminatie willen bestrijden. Discriminatie van moslims, maar ook discriminatie van ex-moslims. Het is soms nog lastig te bevatten dat in dit Nederland terecht ophef bestaat over een man die vanwege zijn afkomst geweigerd wordt bij een uitgaansgelegenheid, maar dat er tegelijkertijd geen ophef bestaat over een man die op diezelfde dag in diezelfde stad bij een restaurant geweigerd wordt vanwege zijn afkomst. Omdat hij geacht werd moslim te zijn en het was ramadan.
Tijd dus om in islamitische hoek deze discussie aan te gaan en ruimte en vrijheid te creëren voor ex-moslims en anderen die af wensen te wijken van heersende normen. Wellicht dat deze ramadan daar het moment voor kan vormen en dat het gesprek tijdens de iftar ook over dit onderwerp kan gaan. Daarom hierbij aan allen een gezegende ramadan. Voor hen die vasten en voor hen die niet vasten. Voor hen die moslim zijn en voor hen die de islam verlaten hebben.
