Alternatieve media op ‘rechts’ zijn dusdanig in opkomst, dat de overheid het een onderzoek waard vond.
Het eind vorig jaar gepubliceerde rapport The politics of social media manipulation, geschreven in opdracht van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Onderwijs, veroorzaakte – niet geheel onverwacht natuurlijk – veel ophef op social media. Rechtse alternatieve opiniewebsites als de Dagelijkse Standaard en Opiniez waren woest op minister Kajsa Ollongren: hun berichtgeving werd namelijk als ‘hyperpartisan’ (‘hyperpartijdig’) en als ‘junknews’ (‘onzinnieuws’) getypeerd.
Waarom zijn alternatieve rechtse media opgekomen? Voegen zij werkelijk wat toe? En heeft deze nieuwe rechtse mediazuil-in-wording kans van slagen? De Kanttekening vroeg het aan de rechtse blogger Sander van Luit, onderzoeksjournalist Robert van der Noordaa en Claude de Wit, hoofdredacteur van de rechtse website Veren of Lood.
Hyperachterdochtig en goedgelovig
Sander van Luit, een rechtse blogger en vlogger, is in ‘rechts Nederland’ bekend vanwege de Batavieren Podcast, een rechtse podcast waarin het nieuws wordt becommentarieerd. Daarnaast houdt Van Luit op zijn site LibertyCentral een heleboel alternatieve bijdragen op ‘rechts’ bij.
‘Mainstream media doen heel erg aan framing’, vindt Van Luit. ‘Het zijn geen neutrale media, maar in werkelijkheid linkse media die zich laten leiden door politieke correctheid. Dat zie je in hun berichtgeving terug. Daarin wordt aan het nieuws vaak een bepaalde draai gegeven.’
Vanwege die ‘framing’ kijkt hij nooit meer naar de NPO, vertelt Van Luit. ‘WNL is gewoon een VVD-zender geworden en de VVD voert tegenwoordig D66-beleid uit. Ook PowNed verkondigt niet het geluid van FvD en PVV. Omdat het rechtse geluid in de mainstream media niet gehoord wordt, komen er veel alternatieve media op en wil aspirant-omroep Ongehoord Nederland zendtijd krijgen.’
‘WNL is gewoon een VVD-zender geworden en de VVD voert tegenwoordig D66-beleid uit’
Claude de Wit van de rechtse website Veren of Lood beaamt Van Luits analyse. De Wit spreekt over ‘agitprop’ door de mainstream media. Hij hekelt de ‘vooringenomenheid en verwrongenheid’ van de NOS, die vooral op Teletekst bevooroordeeld zou zijn. De Wit wijst op een artikel van ‘Hannibal’ (een pseudoniem van blogger Pim Beaart) op Veren of Lood, getiteld ‘NOS & Teletext – achtergrond en agitprop’.
Volgens Hannibal wijst Teletekst maar al te graag met een beschuldigende vinger naar ‘extreemrechts’, maar wordt de andere kant doelbewust verzwegen. ‘Een terrorist die ook linkse standpunten heeft? De nieuwsconsument onnodig verwarren is niet wat de staatsomroep beoogt, zodat ze dat in de gevallen dat ze het opschrijft toch zoveel mogelijk bedekt houdt.’
Hannibal gebruikt de term ‘staatsomroep’ niet zomaar. De kritiek op de mainstream media voort uit de kritiek op de politiek, vertelt Robert van der Noordaa. Hij is onderzoeksjournalist voor de Volkskrant en de Groene Amsterdammer en is gespecialiseerd in het fenomeen nepnieuws.
‘De grote kranten worden gezien als onderdeel van de gevestigde orde. En die wordt niet meer vertrouwd. Politici zouden allemaal leugenaars zijn. Ze hebben het bijvoorbeeld constant over ‘Pinokkio Rutte’. En de media, die kennelijk dus onderdeel zijn van deze gevestigde orde, liegen volgens deze criticasters dus ook altijd.’
Van den Noordaa vindt deze achterdocht allesbehalve terecht. Volgens hem zijn het juist de alternatieve media die zich aan ‘framing en agitprop’ schuldig maken.
‘Alle media worden op één hoop geveegd. Alternatieve media pikken alleen dat nieuws uit dat hun eigen standpunten ondersteunt en branden de rest af. Ze zijn aan de ene kant hyperachterdochtig, terwijl ze aan de andere kant heel goedgelovig zijn. Als het maar in je eigen straatje past. Ze citeren ook uit uiterst dubieuze bronnen als Breitbart en Voice of Europe.’ Dit zijn twee radicaal-rechtse ‘nieuwssites’ die regelmatig met nepnieuws komen.
De onderzoeksjournalist vraagt zich af of je alternatieve rechtse media überhaupt wel ‘media’ moet noemen. ‘Interessant is in dit verband de klacht die journalist Chris Klomp bij de Raad voor de Journalistiek indiende over Jan Roos, naar aanleiding van een stuk van Roos op de rechtse website Saltmines. Het antwoord van de raad was bijzonder: ze namen de klacht niet in behandeling, want Saltmines is geen medium.’
Minirevolutie
Alternatieve media hebben tegenwoordig een veel groter bereik dan vroeger. Toen kon je weliswaar met een stencilapparaat of bij de plaatselijke drukker je eigen alternatieve medium beginnen, maar je publiek was zeer klein. Met de komst van internet bereiken alternatieve media honderdduizenden mensen.
In zijn vlog ‘De beste alternatieve (social) media’ spreekt blogger Van Luit over een ‘democratische minirevolutie’, die ervoor zorgt dat de mainstream media niet meer het monopolie op het nieuws hebben. ‘Iedereen kan nu bijna hetzelfde doen, wat vroeger alleen radiokanalen en televisiezenders deden’, zegt hij in zijn video.
Van Luit is actief op een heleboel alternatieve (sociale) media. Omdat hij bang is dat zijn accounts op Twitter en Facebook nog een keer zullen worden verwijderd – deze media zouden politiek correct zijn – is Van Luit ook actief op media met namen als Gab, MeWe, Minds, Parler, Think Spot en VK. ‘Als ik gecensureerd word, dan ga ik naar een ander platform.’
Volgens Van Luit wordt Gab, dat fungeert als een alternatief voor Twitter, steeds groter. Er worden namelijk steeds meer mensen van Facebook en Twitter gegooid. Hij geeft toe dat er op Gab extreemrechtse meningen staan: ‘Ze hebben het dan over de ‘Holocaust Hoax’ of over dat Hitler ook goede dingen heeft gedaan. Je moet zulke gekkies gewoon negeren.’ Van Luit ziet internetcensuur als het grootste probleem. Racisme vindt hij problematisch, maar: ‘Je doet hier toch niets aan’.
Onderzoeksjournalist Van der Noordaa ziet dit anders. ‘Twitter is de laatste jaren verpest door extreemrechtse figuren, het is heel logisch dat ze hier nu strenger tegen optreden. Het is krankzinnig bijvoorbeeld hoe fel Greta Thunberg wordt aangevallen. We moeten dit soort haat niet tolereren, want als je geen paal en perk stelt wordt het steeds erger.’
De Overton Window, het spectrum van gedachtegoed dat het grote publiek accepteert, is volgens Van der Noordaa nu aan het verschuiven. ‘Als we niets doen, dan vinden we het straks ook normaal als iemand roept dat we politici van de tegenpartij moeten ophangen. Ik heb liever dat alt-rechtse mensen naar hun eigen social media gaan, dan dat ze de sfeer op Twitter verpesten.’
‘Alternatieve media pikken alleen dat nieuws uit dat hun eigen standpunten ondersteunt’
Claude de Wit van Veren of Lood is bang dat respect en fatsoen worden misbruikt door ‘links’ om een politiek-correcte deken over het debat te leggen. Hij beschouwt het overheidsrapport The politics of social media manipulation als een poging tot censuur. Hij erkent dat nepnieuws en hyperpartijdigheid bestaan, maar zegt erbij dat vooral de ‘gevestigde orde’ zich hier schuldig aan maakt.
De Wit: ‘We hebben een mening, maar die is maar zelden die van een bepaalde partij. We verdedigen ook niemand om het verdedigen. Dat Frontaalnaakt en Krapuul (twee links-radicale opiniewebsites, red.) niet door het onderzoeksteam van de Universiteit van Amsterdam werden genoemd vonden we erg amusant, omdat met die weglating de onderliggende agenda van de onderzoekers werd getoond. Geen verrassing, maar wel tamelijk dom. Over hyperpartijdigheid gesproken.’
Van der Noordaa vindt het niet gek dat de focus van het onderzoeksrapport over nepnieuws en alternatieve media op rechts lag. Radicaal-linkse opiniewebsites zouden nauwelijks lezers en nauwelijks impact hebben. Volgens de journalist is hyperpartijdigheid iets waar tegenwoordig vooral rechtse media zich schuldig aan maken.
Van der Noordaa: ‘Ook mainstream rechtse media zijn tegenwoordig ongelooflijk partijdig, vooral de Telegraaf. Het zoontje van Femke Halsema had kattenkwaad uitgehaald, maar de krant van wakker Nederland schreef hier een heleboel artikelen over, met als doel de burgemeester van Amsterdam te beschadigen. Met nieuws had dit niets van doen. En dan heb ik het nog niet gehad over die suggestieve stukken, waarin bewezen racisten met een achtergrond in het extreemrechtse milieu worden opgevoerd als normale ‘bezorgde burgers’, ‘gewone Nederlanders’. Echt ongelooflijk.’
Een nieuwe zuil
Er is een nieuwe verzuiling aan de gang, waarschuwde opiniepeiler Maurice de Hond een week geleden. Kiezers raken steeds meer gepolariseerd en bekneld binnen hun eigen ‘bubbel’. Deze verzuiling lijkt in niets op de vroegere opdeling in protestanten, katholieken, socialisten en liberalen. De Hond identificeert drie nieuwe blokken: een links blok, een rechts blok en een nog rechtser blok.
Het is vooral binnen dit ‘rechts-van-rechtse’ blok waar het bouwen van een nieuwe, eigen zuil zich aftekent. Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet rept met regelmaat over ‘een nieuwe zuil’, die een tegenwicht moet bieden aan een in zijn ogen linkse hegemonie binnen de bestaande instituties.
Baudets leermeester en FvD-senator Paul Cliteur verwoordt het zo: ‘We zijn meer dan alleen een politieke partij. We moeten een compleet nieuwe zuil opbouwen met eigen instituties: een partij, een omroep, kranten, debatruimtes en ook aan de universiteiten moet veel gebeuren.’ Precies dat lijkt nu te gebeuren.
Naast een eigen partij (FvD) en een eigen omroep in oprichting (Ongehoord Nederland) kent de nieuwe radicaal-rechtse zuil uitgeverijen als De Blauwe Tijger van Tom Zwitser (foto, rechts) en, tot op zekere hoogte, Aspekt. Beide uitgeverijen geven onder meer boeken uit van rechtsgeleerde FvD-senator Paul Cliteur (foto, links) en filosoof en FvD-ideoloog Sid Lukkassen (foto, midden). Daarnaast bezit deze zuil-in-aanbouw opiniewebsites (Opiniez, De Nieuwe Zuil van Sid Lukkassen en in mindere mate de Dagelijkse Standaard) en een netwerk van bevriende opiniemakers en bloggers.
Wordt de nieuwe rechtse zuil een succes? Robert van der Noordaa heeft hier zo zijn vraagtekens bij. ‘Aspirant-omroep Ongehoord Nederland heeft in korte tijd heel veel leden binnengehaald, maar ze hadden zich vergist. Pas een jaar later moeten ze 50.000 leden hebben. Het is nog maar de vraag of de mensen die nu lid zijn geworden dat aan het einde van dit jaar nog steeds zijn en opnieuw hun contributie zullen betalen. Bovendien deugde de teller op de website niet en kun je met het invullen van allerlei onzingegevens en het betalen van slechts één cent al lid worden. Er waren ook mensen die zich tien keer als lid hadden aangemeld.’
Volgens Van der Noordaa is het makkelijk om op social media steun te krijgen voor je geluid via retweets en steunbetuigingen van twitteraars, maar is het consolideren van deze steun andere koek. ‘Robert Jensen haalde met zijn actualiteitenprogramma hele lage kijkcijfers. En zijn YouTube-kanaal is ook geen groot succes. Hetzelfde geldt voor Jan Roos en zijn podcast. Er moeten voldoende mensen bereid zijn om hiervoor te betalen, maar die zijn er – helaas voor hem – niet.’
Ook Claude de Wit van Veren of Lood is sceptisch over het ontstaan van een nieuwe rechtse zuil, maar om hele andere redenen. ‘Wij kijken met belangstelling naar de pogingen die mensen doen, maar geloven er absoluut niet in. Niet alleen omdat er te weinig gemeenschappelijke basis is voor een dergelijke samenballing, maar bovendien omdat het ons te defensief is. De suggestie dat er één waarheid zou zijn en dat die rechts is, komt op ons over als tamelijk infantiel.’
Wie wel gelooft in een nieuwe rechtse zuil is filosoof, publicist en FvD-ideoloog Sid Lukkassen: hij is een platform gestart dat expliciet streeft naar zo’n rechtse zuil: ‘De Nieuwe Zuil’. Lukkassens vehikel heeft een eigen website en social media-kanalen dat onder meer artikelen van Lukkassen en filmpjes van Forum voor Democratie verspreidt. Blogger Sander van Luit was een organisatorische spil binnen De Nieuwe Zuil, maar heeft deze inmiddels de rug toegekeerd.
Van Luit noemt twee personen als redenen waarom hij weg is gegaan: Sid Lukkassen en Robert Bor (foto), een fervent twitteraar en publicist op het rechtse Opiniez. Op Twitter neemt Bor in lange draadjes Thierry Baudet in bescherming tegen ‘aanvallen’ van links, bijvoorbeeld tijdens de ophef over de beruchte ‘Marokkanen’-tweet. Bor sprak toen over het ‘activistische rapaille’ dat een ‘fakenews campagne’ zou zijn gestart.
‘Lukkassen en Bor begonnen zich steeds meer te gedragen als propagandisten van Forum voor Democratie en duldden geen kritiek op deze partij’, aldus Van Luit. ‘Sid Lukkassen werkt tegenwoordig voor FvD in Brussel. Bor hoopt misschien ook op een baantje, daarom verdedigt hij op Twitter Thierry Baudet tegen kritiek van buiten.’
‘Als je kritiek hebt op Thierry Baudet, dan duiken de FvD-lemmingen op je af’
Volgens Van Luit dreigt er ‘een politieke correctheid op rechts’ te ontstaan. ‘Mensen ontvrienden mij op Facebook, omdat ik kritiek op FvD heb. En als je kritiek hebt op Thierry Baudet, dan duiken de FvD-lemmingen op je af.’ Hij doelt op rechtse twitteraccounts die iedereen aanvallen met kritiek op Thierry Baudet en FvD.
Uiteindelijk is zo’n zuilvorming niet voor alle rechtse mensen weggelegd, zo blijkt uit de woorden van Van Luit. ‘Ik vind als klassiek liberaal vrijheid heel belangrijk’, zegt hij. ‘Je moet ook op FvD kritiek kunnen uitoefenen.’
Naschrift: Claude de Wit van Veren of Lood bestaat niet echt, maar is een pseudoniem van Pim Beaart, die ook voor deze website schrijft. In het emailadres van Beaart staat de naam van de Romeinse tegenkeizer Clodius Albinus (150-197 n.Chr.). Die naam kun je in het Nederlands vertalen met Claude de Wit. We kwamen hier achter dankzij een tip van een lezer.
