Voor politieke junkies is een kabinetscrisis een heerlijke gebeurtenis. Opeens zijn er ontzettend veel kwesties waarover we in talkshows, bij de koffieautomaat en op sociale media kunnen speculeren. Een greep uit de opties. Wie volgt Mark Rutte op? Wordt Sigrid Kaag nogmaals D66-lijsttrekker? Wat gaat Pieter Omtzigt doen? Zal BBB in november even goed scoren als bij de Provinciale Statenverkiezingen? Wie wordt lijsttrekker van de nieuwe GroenLinks-PvdA-lijst? Blijft er nog wel iets van het CDA over?
Al die speculaties ontnemen het zicht op de belangrijkste consequentie van de kabinetsval: er worden binnenkort heel veel Kamerleden bij het grofvuil gezet. De meest voor de hand liggende vertrekkers zijn afsplitsers. Zij komen meestal sowieso niet terug. Het wordt een hels karwei voor Wybren van Haga en Liane den Haan om hun nieuwe partijen verkozen te krijgen. Waarschijnlijk weet u de namen niet eens. Van nieuwe initiatieven van Pieter Omtzigt en Nilüfer Gündogan is nog niets vernomen.
Vertrekkers zullen er ook elders zijn. Als de peilingen uitkomen zullen heel wat D66’ers en CDA’ers gedwongen afzwaaien, soms na een superkort Kamerlidmaatschap. Net benoemde volksvertegenwoordigers als Bart van den Brink (CDA), Eline Vedder (CDA), Sjoerd Warmerdam (D66), Hans Teunissen (D66) en Nicole Temmink (SP) zullen zich hun carrière net even anders hebben voorgesteld. Hoe groot is de kans dat ze terugkomen als onbekende nieuwelingen die nog geen naam hebben kunnen maken?
Opeens begrijp je waarom D66-Kamerlid Salima Belhaj lijsttrekker voor het Europees Parlement wil worden en waarom Malik Azmani (VVD) eerder die overstap maakte. Het Europees Parlement zit vijf jaar en kan niet tussentijds worden weggestuurd. Hetzelfde geldt voor raadsleden en Statenleden, die eenmaal verkozen sowieso hun termijn uit mogen zitten. Wel zo handig als je een planning voor de komende jaren wil maken, wil weten hoeveel tijd je naast de politiek over hebt en hoe je je rekeningen gaat betalen.
‘Hoeveel Kamerleden krijgen nog de kans om zo goed te worden als Leijten en Omtzigt?’
Kamerleden die niet herkozen worden zijn niet zielig. Iedereen wist waar hij aan begon. Ze zijn sowieso financieel niet zielig: ze krijgen een ruime wachtgeldregeling. Sommige mensen maken zich daar kwaad over, maar die regeling is de prijs van de democratie. Het staat iedereen natuurlijk vrij om op een partij te stemmen die dit soort regelingen wil afschaffen. Bedenk wel dat het Kamerlidmaatschap niet aantrekkelijker wordt als je Kamerleden geen enkele financiële zekerheid geeft.
Het probleem ligt op een heel ander vlak. Iedere politicus zegt achteraf dat je pas na een eerste periode echt effectief kunt worden en het verschil kunt maken voor je kiezers. Nieuwkomers geven dat zelf nooit toe, maar ze moeten eigenlijk de eerste jaren het vak leren. Kijk met deze bril naar de huidige Tweede Kamer en je weet hoe effectief de volksvertegenwoordiging is. 69 Kamerleden – minder dan de helft dus – zitten nu minimaal vier jaar in de Kamer. Ruim twintig leden korter dan twee jaar.
Hoe zou het komen dat mensen uit alle politieke richtingen lyrisch zijn over het werk van Renske Leijten? Waarom hopen zo ontzettend veel mensen op het aanblijven van Pieter Omtzigt? Dat is niet omdat ze het inhoudelijk altijd met hen eens zijn, maar omdat ze Kamerleden zijn die een deuk in een pakje boter slaan. Lees: ze hebben dossierkennis, kennen alle procedures en weten precies hoe ze een minister met lastige vragen klem kunnen zetten. Daar heb je volksvertegenwoordigers voor.
Hoeveel Kamerleden krijgen nog de kans om zo goed te worden als Leijten en Omtzigt? U weet het antwoord. Binnenkort beginnen alle partijen weer te praten over politieke vernieuwing, zien we flitsende campagnes van nieuwe gezichten en horen we potentiële winnaars als BBB roepen dat ze hele goede kandidaten hebben. Het maskeert steeds weer dat de Tweede Kamer al heel onervaren was en dat dat na november alleen maar erger wordt. Geen kiezer die er wat aan heeft, het nieuwe kabinet des te meer.
