Triest stemmend, ons artikel over de staat van de persvrijheid en -veiligheid. Het onderwerp staat al jaren in de aandacht, maar het tij is lastig te keren. Het werk wordt journalisten steeds moeilijker gemaakt, zeggen experts.
Dan is ook nog de overheid een obstruerende factor. Zie het geharrewar met gewobte overheidsstukken. En afluisterpraktijken, zo vertelt voormalig NOS-verslaggever Robert Bas ons, die zelf ook nog eens een dag is gegijzeld door de Haagse rechtbank. Bas is inmiddels gestopt: de ultieme beslissing wanneer de dreiging te veel voelt.
Er zitten voor journalisten heel wat gradaties tussen a) je ergens niets van aantrekken en b) je pen of camera in de wilgen gooien. Neem wat Volkskrant-columnist Harriet Duurvoort in ons stuk vertelt: bij een topic als Zwarte Piet denkt ze wel twee keer na om erover te schrijven. Als vrouw van kleur krijg je meer over je heen, geeft ze aan: seksisme én racisme.
Duurvoort is een representant van een nieuwe biculturele mediaklasse, die het aandurft om aan de bestaande structuren te tornen. Een klasse die sinds Black Lives Matter ook vocaler is geworden. De roep om meer diversiteit is niet alleen luider geworden, maar sijpelt ook door naar de redacties, die nu harder dan voorheen op zoek zijn naar bicultureel talent.
Dit kost ze wel moeite. Er is weinig biculturele aanwas, wordt vaak gezegd vanuit de media. Dat zien wij ook. Veel biculturele Nederlanders zien dat hun ‘soortgenoten’ in de media haat en bedreigingen over zich heen krijgen. Dit maakt het beroep minder aantrekkelijk.
Daarnaast worden de media veel geassocieerd met wat wordt gezien als ‘nestbevuilers’: mensen als Fidan Ekiz, Lale Gül en Zihni Özdil krijgen bijvoorbeeld veel ruimte. Dat stuit op onbegrip. Wel zijn er voorbeelden zoals Harriet Duurvoort (Volkskrant), Lamyae Aharouay en Lotfi el Hamifi (NRC). Zij inspireren hopelijk andere ambitieuze journalisten van kleur.
Het vijandbeeld kan afnemen door meer bicultureel talent aan te boren. Dat kost tijd en energie. Maar het is het waard. Het is voor een vitale democratie cruciaal dat de media er zijn voor burgers uit alle lagen van de samenleving. Naast afstandelijkheid tot bepaalde onderwerpen en gevoeligheden, is ook nabijheid hiertoe een vereiste. Media pikten bijvoorbeeld niet genoeg op dat veel moslims in 2019, na de aanslag in Nieuw-Zeeland, vreesden dat ook Nederlandse moskeeën doelwit van terreur zouden worden.
Biculturele journalisten proberen in te voegen én brengen nieuwe manieren van denken mee. Hier knettert het soms
Inmiddels staan redacties door het aantrekken van bicultureel talent scherper afgesteld op diverse geluiden. Biculturele Nederlanders proberen in te voegen in bestaande structuren en culturen. Ook brengen ze nieuwe manieren van denken en invalshoeken mee, als het gaat om maatschappelijke en politieke thema’s in de journalistiek. Maar hier knettert het soms.
We horen verhalen van biculturele talenten dat zij teleurgesteld zijn in ‘hun’ media. Dat twijfels over hun objectiviteit in verband worden gebracht met hun identiteit, zoals hun gang naar de moskee of hun etniciteit. Anderzijds horen we van media dat zij een bepaalde kleur, leesschare en standaarden hebben, die soms niet meteen worden begrepen.
Dit vereist geduld en doorzettingsvermogen van beide partijen. Biculturele journalisten moeten niet gedesillusioneerd opgeven, maar doorgaan met het vormgeven van de verandering. Media hebben de verantwoordelijkheid om een veiligere omgeving te creëren voor biculturele journalisten.
Objectiviteit, afstand, nabijheid, betrokkenheid: zo lang als de journalistiek bestaat zijn deze thema’s onderwerp van discussie op redacties. Wat dat betreft is het diversiteitsvraagstuk makkelijk inpasbaar in de journalistiek. En dat het soms zo schuurt, is dus eigenlijk best gezond.
