Maandag 14 september begint de rechtszaak rond de livestream-uitzending van de Afro-Nederlandse journaliste en columniste Clarice Gargard. De Kanttekening sprak hierover met advocaat mr. Sidney Smeets, die Gargard juridische bijstand verleent.
Waar gaat de rechtszaak precies over?
‘Clarice Gargard werd bijna twee jaar geleden ernstig uitgescholden en bedreigd, nadat zij een livestream uitzond over de Sinterklaasintocht en Zwarte Piet. Onder de stream verschenen duizenden negatieve reacties. Het varieerde van beledigingen, groepsbeledigingen, het aanzetten tot discriminatie en het oproepen tot geweld. Dit ging soms heel ver, sommige reaguurders spraken over een nekschot, mensen neermaaien met een mitrailleur of het plaatsen van een bom. Gargard heeft aangifte gedaan en uiteindelijk heeft het Openbaar Ministerie besloten om 25 mensen te vervolgen voor belediging en/of bedreiging.’
Waarom zijn juist deze 25 uitgekozen?
‘Er waren duizenden reacties op haar livestream. Het OM heeft een selectie moeten maken. Hierbij is gekeken naar de ernst van de uitingen – simpele beledigingen zijn minder erg dan zware en racistische beledigingen, beledigingen zijn minder erg dan bedreigingen – en of de zaak ook rond gemaakt kan worden. Niet alle uitingen kunnen worden herleid tot een bepaald persoon. Verder is wellicht ook rekening gehouden met waar de verdachten vandaan kwamen. De 25 komen, zo vermoed ik, niet allemaal uit Friesland.’
Kun je deze rechtszaak zien als een voorbeeldproces? Dat dit proces als doel heeft mensen af te schrikken anderen online te bedreigen of op een racistische wijze uit te schelden?
‘Dat vermoed ik wel, maar ik heb ik hier geen oordeel over. Voor Clarice Gargard is het wel een voorbeeldproces. De vrijheid van meningsuiting is natuurlijk een hoog goed, maar er zijn grenzen. Als je die overschrijdt, dan kan dit niet zonder gevolgen blijven. Sommige reacties gaan heel ver. Daarbij denkt de gemiddelde burger ook dat dit niet door de beugel kan.’
Hoe uniek is deze rechtszaak in Nederland? Zijn er eerder soortgelijke rechtszaken geweest, over journalisten of opiniemakers die online bedreigd werden?
‘Er is maar één zaak die hier op lijkt, en dat is de zaak-Sylvana Simons, nu ruim drie jaar geleden. Toen verschenen er ook veel mensen voor de rechter, die haar online bedreigd of beledigd hadden. De politie heeft heel veel tijd en moeite gestoken in deze zaak en in de zaak-Clarice Gargard, en allemaal dossiers aangemaakt. Er zijn natuurlijk ook andere rechtszaken over politici, journalisten of advocaten die worden bedreigd, maar die zijn toch heel anders. Zo is de omvang van het aantal bedreigingen en beledigingen bij die zaken een stuk kleiner.’
Geven de verdachten niet gewoon – zij het zeer ongenuanceerd – hun mening? Waar houdt de vrijheid van meningsuiting op en wordt iets strafbaar?
‘Die vraag is heel simpel te beantwoorden. De vrijheid van meningsuiting houdt op waar de wet zegt dat het niet mag. Het gaat dan om beledigingen, groepsbeledigingen, haat en bedreigingen. In slechts hele uitzonderlijke gevallen mag het wel, denk aan de zaak-Leen van Dijke en de zaak tegen imam Khalil el Moumni. Zij werden vrijgesproken omdat zij zich konden beroepen op hun geloofsovertuiging. Voor Geert Wilders echter was er geen excuus voor zijn ‘Minder Marokkanen’-uitspraak, zo bleek vorige week.’
‘Als je vrijelijk mensen mag bedreigen, dan heeft dat een bekoelend effect op anderen om hun mening te geven’
Wat is de hoogste straf die de belagers van Gargard kunnen krijgen? Ze gaan neem ik aan niet de gevangenis is, als ze worden veroordeeld?
‘In theorie kan dat wel, maar ik denk van niet. Mijn verwachting is dat degenen die veroordeeld worden een boete of een taakstraf opgelegd krijgen. Dit waren ook de straffen die drie jaar geleden werden opgelegd in de zaak-Sylvana Simons.’
Nog even over de vrijheid van meningsuiting: is misschien niet het hele punt van deze zaak dat de vrijheid van meningsuiting van Clarice Gargard in gevaar is? Zij wordt uitgescholden en bedreigd, omdat zij tegen Zwarte Piet is.
‘Hier draait deze zaak inderdaad ook om. Tot op zekere hoogte. Als je vrijelijk mensen mag bedreigen, dan heeft dat een bekoelend effect op anderen om hun mening te geven. Als mensen dreigen om een vrachtwagen over je heen te rijden, omdat je zegt naar een Kick Out Zwarte Piet-demonstratie wilt gaan, dan kan dit tot effect hebben dat jij en ook anderen misschien niet naar die demonstratie gaan. Ook ernstige en discriminatoire beledigingen kunnen als effect hebben dat ze de vrijheid van meningsuiting van de beledigde beperken. Daarom is het goed en belangrijk dat er grenzen worden aangegeven.’
Er komt nu ook een rechtszaak tegen rapper Akwasi, vanwege zijn tweets over Zwarte Piet uit 2011 en 2012. Akwasi schreef toen onder andere: ‘Zwarte Piet moet dood man. Serieus. #huurmoord’ en ‘Wat lok ik uit als ik een zwarte piet vermoord?’ Kun je deze zaak vergelijken met de zaak-Clarice Gargard?
‘Nee. Deze zaak is om twee redenen echt anders. Ten eerste gaat het om tweets van bijna tien jaar geleden. Dat is heel oud. En in de tussentijd is er niets gebeurd. Dan is de ernst van de inbreuk minder ernstig. Niemand heeft die tweets bovendien opgemerkt. Dat gebeurde nu opeens pas. Ten tweede kun je je afvragen of de uitlatingen van Akwasi überhaupt strafbaar of opruiend zijn. Want Zwarte Piet is een niet-bestaand figuur. Je kunt hier tegenin brengen dat Akwasi misschien bedoelt dat hij oproept tot geweld tegen personen die zich verkleden als Zwarte Piet. En dat zij nu bedreigd worden. Maar dat is iets wat de politie moet uitzoeken. Niettemin is er een heel groot verschil tegen het bedreigen van echte personen: Clarice Gargard of Sylvana Simons, of niet-bestaande dan wel verklede personen. ‘Clarice Gargard verdient een nekschot’ gaat verder dan de uitspraak ‘Zwarte Piet verdient een nekschot’.
