Chefchaouen is een stad in het Rifgebergte van Marokko. Nederlanders kennen de stad vooral als een vredige vakantiebestemming met opvallende, blauwe gebouwen. Maar in Marokko staat de stad bekend om haar hoge zelfdodingscijfers.
De bus van Tanger en Tetouan naar Chefchaouen rijdt langs hoge, groene bergen en passeert om de paar kilometer een krakkemikkig huis of klein dorp. Tussen de eindeloze heuvels staan ezels te grazen, ouderen slapen in de schaduw van bomen en kinderen sjouwen emmers met water uit een waterput. Onderweg wordt één ding duidelijk: Chefchaouen is geïsoleerd.
Het stadje wordt omringd door heel veel niets. De dichtstbijzijnde stad, Tetouan, ligt uren rijden verderop. Ondanks de geïsoleerde locatie werd het stadje één van de grootste toeristische attracties van Marokko. Chefchaouen is klein en stil, biedt een prachtig uitzicht over het Rifgebergte en staat bekend om zijn magische, blauwe gebouwen in de oude stad.
Maar ondanks deze ogenschijnlijk vredige sfeer kan Chefchaouen niet aan de statistieken ontsnappen: meer dan twintig mensen pleegden er dit jaar zelfmoord. Dit maakt Chefchaouen de stad met het relatief hoogste zelfdodingscijfer van Marokko.
Vorig jaar meldde het Marokkaanse mensenrechtenobservatorium 38 zelfdodingen in de stad. In Marokko ligt het gemiddelde op 2,9 mensen per 100.000 inwoners per jaar. Chefchaouen telt slechts 40.000 inwoners.
De straten van de medina van Chefchaouen zijn druk, vooral tijdens het hoogseizoen. Toeristen van over de hele wereld wandelen door de smalle, blauwe straten en staan in de rij om foto’s te maken van de meest pittoreske steegjes terwijl straatkatten – vaak het onderwerp van foto’s – overal doorheen slapen.
‘Mensen zijn hier verdrietig’
Eén van de toeristische hotspots in de stad is Café Clock. Terwijl Abdou, een jonge man van in de twintig, een gember-limonade serveert, vertelt hij over zijn eerste jaar in Chefchaouen. ‘Het is erg moeilijk om hier werk te vinden. Hiervoor werkte ik voor het ministerie van Financiën in Rabat, maar zoiets kan ik in Chefchaouen niet vinden. De meeste banen vind je in de toeristenindustrie.’
Abdou trouwde een jaar geleden met een vrouw uit Chefchaouen. Hij verhuisde voor haar van de hoofdstad Rabat naar het noorden van het land. Hij is jong, hoogopgeleid en spreekt vloeiend Engels. In Chefchaouen kon hij geen andere baan vinden dan die van serveerder. ‘Doe de groeten aan Rabat voor me,’ zegt hij voor ik het restaurant uitloop. ‘Ik mis het daar.’
Chefchaouen is een afgezonderde gemeenschap, net als andere dorpen en steden in het Rifgebergte. Maar de blauwe stad krijgt te maken met bijkomende problemen. ‘Deze plek is droeviger dan andere. Alle banen zijn seizoensgebonden, niets is constant en er is geen stabiliteit’, zegt een jonge man in traditionele Marokkaanse kleding nadat hij mij zijn ‘kwaliteits’-hasj heeft aangeboden.
In vloeiend Spaans – hoogstwaarschijnlijk zijn derde of vierde taal – vertelt de jonge man over zijn eerste baan. Hij beheerde een parkeerplaats net buiten de muren van de oude stad. Om rond te komen besloot hij daarnaast drugs te verkopen. ‘Mensen hier zijn verdrietig. Het hoge zelfmoordaantal is geen verrassing.’
Het mensenrechtenobservatorium zoekt ondertussen naar antwoorden, maar een duidelijke verklaring voor het aantal zelfmoorden ontbreekt nog. Onder de slachtoffers waren zowel mannen als vrouwen. Zij hadden verschillende leeftijden, hun sociale status varieerde en slechts één van de slachtoffers bleek een drugsgebruiker. De enige veelvoorkomende factor is dat de meeste slachtoffers alleenstaand waren, maar ook daar vond het observatorium uitzonderingen op. Een verklaring en een oplossing blijven daarom voorlopig uit.
De economie van Marokko biedt over het algemeen weinig hoop voor de toekomst. Volgens BBC’s Arab Barometer overweegt 70 procent van de Marokkanen onder de dertig jaar het land te verlaten. Het verschil met de rest van Marokko is dat Chefchaouen zo geïsoleerd is. Dat maakt de kans voor de inwoners om te verhuizen naar een ander land – of zelfs naar een andere stad – onwaarschijnlijker dan voor andere Marokkanen.
Eerder dit jaar zei de directeur van het observatorium, Mohamed Benaissae, in een verklaring dat zelfmoord ‘het resultaat is van de verandering van waarden in een maatschappij door een economische verbetering ofwel verslechtering’. De inwoners van Chefchaouen zitten niet alleen maar vast in een barre situatie op een geïsoleerde plek. De mensen van de stad worden blootgesteld aan de westerse levensstijl, aan rijkdom.
Door het toenemende toerisme worden ze voortdurend geconfronteerd met een leven dat zij niet kunnen hebben, wat hen nog wanhopiger achterlaat.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op de Kanttekening op 22 oktober 2019.
