Syriërs moeten zoveel en zo snel mogelijk worden teruggestuurd. Alleen met ‘een persoonlijk’ verhaal maak je kans op verblijf, krijgen Syrische asielzoekers te horen. ‘Maar elk verhaal is toch persoonlijk?’

Het is even zoeken naar de ‘vrouwenboot’ van het COA in Parkhaven Rotterdam, maar bij de boot waar de mannen verblijven weten ze de weg. Een stukje doorfietsen, de brug over en dan ligt hij achter de Chinese Boot, naast de Euromast. Niet veel later zit ik in de woonkamer van het schip, met de Syrische N. (40) en D. (28). ‘Syrische koffie?’

N. is hier al bijna drie jaar. In 2023 liet ze haar man en vijf kinderen in Aleppo achter om de gevaarlijke tocht naar Nederland te maken. Ze komt oorspronkelijk uit Afrin, waar toen al jaren strijd woedde tussen door Turkije gesteunde milities en de Koerden, maar ook in Aleppo waande het Koerdische gezin zich niet veilig. Daarom besloot ze naar Nederland te reizen.

Dit was voor de val van het Assad-regime eind 2024. Maar waar velen de nieuwe Syrische machthebbers omarmden, was het voor N. reden tot nog veel meer zorgen. ‘Koerden voelen zich niet veilig in grote steden als Aleppo. De aanhangers van president Al-Sharaa zijn gevaarlijk. Als je geen islamitische kleding draagt, kun je zo van straat worden geplukt. Mijn dochter draagt geen hoofddoek en durft niet naar school. Ze koos daarom voor zelfstudie. Dit jaar had ze haar eindexamens, die heeft ze niet gehaald.’

N. maakt zich enorme zorgen over haar kinderen en wil hen naar Nederland halen, maar dit kan pas als ze hier een verblijfsvergunning krijgt en niets lijkt er op dat dit in het verschiet ligt. ‘Na de machtsovername in Syrië kregen we te horen dat onze zaken bevroren werden voor zes maanden. Dat was tot juni dit jaar. Wat er nu moet gebeuren, vertelt niemand ons. Niemand houdt ons op de hoogte.’

Inzetten op terugkeer

Syrië houdt de politieke gemoederen desondanks al maanden bezig. Na een nieuw ambtsbericht waarin de situatie in Syrië per regio en bevolkingsgroep uiteen werd gezet, concludeerde het ministerie van Buitenlandse Zaken in juni dit jaar dat Syrië ‘over het algemeen veilig’ was. De aanvragen mochten weer behandeld worden. Dit zou naar verwachting leiden tot meer afwijzingen, schrijft Van Weel in een Kamerbrief op 4 juni.

Drie maanden later, in september, stuurde de minister wederom een brief naar de Tweede Kamer. Ditmaal was hij meer expliciet over het doel van het te vormen beleid. Het kabinet wil met een ‘pakket aan maatregelen ervoor zorgen dat de terugkeer van Syriërs verder toeneemt, om zo ook te komen tot een verlaging van de druk op de asielopvang en voorzieningen’.

Het aantal aanvragen van Syriërs dat op een antwoord wacht is hoog. Momenteel liggen er nog 17.000 aanvragen op de plank – tussen de 35 en 40 procent van de totale werkvoorraad van de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND). Om de werkvoorraad te doen slinken, heeft het ministerie de IND geïnstrueerd om aanvragen van Syriërs te prioriteren. Syrische overlastgevers moeten eerst worden behandeld en ook mensen waarvan de situatie ‘het meest duidelijk is op grond van de beschikbare informatie’ worden er tussenuit gehaald.

‘Elke keer als iemand van ons zoiets hoort, hakt dit er bij iedereen in’

Wat deze ‘duidelijke situatie’ precies inhoudt, blijkt niet uit de Kamerbrief. Sommige Syrische vluchtelingen krijgen van hun advocaat te horen dat de kans klein is dat ze mogen blijven. ‘Elke keer als iemand van ons zoiets hoort, hakt dit er bij iedereen in’, vertelt D. (28), die inmiddels twee jaar wacht op een besluit.

De vrouwen op de boot in Rotterdam begrijpen niet wat bedoeld wordt met ‘aanvragen waarvan de situatie duidelijk’ is, ze horen het voor het eerst. ‘Ik denk dat geen enkele situatie ‘duidelijk’ is. Mijn zaak is bijvoorbeeld heel complex. De reden dat ik naar Nederland kwam, was in eerste instantie omdat ik in Syrië niet samen kon zijn met de man van wie ik houd. We hebben een andere religieuze achtergrond en kunnen in Syrië niet trouwen. Sinds de machtsovername werd onze situatie alleen maar ingewikkelder. Mijn partner is druzisch. De wijk waar hij woonde is aangevallen en zijn huis is verwoest. Hij is gevlucht naar een wijk buiten Damascus en kan niet meer terug.’

Zelf vertelt ze liever niet wat haar achtergrond is. Geen van de vrouwen op het schip wil met naam en toenaam in de krant, bang om herkend te worden. Inmiddels is de groep in de woonkamer groter geworden, ook andere Syriërs hebben zich aangesloten om hun verhaal te vertellen. Allemaal hebben ze het over angst. ‘Syrië is niet veilig voor ons. Ze zeggen dat je alleen met een persoonlijk verhaal kans maakt op een verblijfsvergunning in Nederland, maar we hebben allemaal een persoonlijk verhaal. We kunnen niet terug, anders zouden we hier echt niet zijn’, zegt D.

Europese wetgeving

Volgens Carolus Grütters, research fellow bij het Centrum voor Migratierecht van de Radboud Universiteit, is het juridisch ook niet mogelijk om van een land in zijn geheel te zeggen dat het veilig is. ‘Je mag van het Europese Hof van Justitie namelijk geen delen van een land als veilig aanmerken.’ De hoogleraar verwijst daarbij naar een arrest van het Hof in 2024, waarover de minister in juli dit jaar nog geadviseerd is.

Er komt weliswaar nieuwe Europese wetgeving aan, waarbij de EU lidstaten gezamenlijk een lijst samenstellen van veilige landen en ook de mogelijkheid wordt besproken om bepaalde regio’s of groepen uit te zonderen, maar dit is pas in 2026, blijkt uit de brief. ‘Het is ook nog de vraag of de lidstaten overeenstemming kunnen bereiken over de samenstelling van die lijst van veilige landen’, merkt Grütters op. ‘Maar op dit moment is Syrië is niet veilig en dus is het uitgangspunt dat je asielzoekers daar niet naar kunt terugsturen.’

De instructie van het ministerie zal daarom op zijn minst leiden tot meer afwijzingen van de IND, maar niet per definitie tot terugkeer. In een artikel in Trouw vertelden asieladvocaten onlangs dat zij verwachtten dat de IND zoveel mogelijk Syrische asielaanvragen zal afwijzen en dan de rechter laat bepalen waar de grens ligt.

Uit de kwartaalcijfers van 2025 blijkt dat van de 215 behandelde zaken slechts 80 positief werden beoordeeld, een relatief laag aantal in vergelijking met voorgaande jaren. Dit waren volgens een woordvoerder zaken op basis van gezinshereniging, dat uitgezonderd was van het beslisstop. Omdat de beslisstop bovendien gold voor de eerste volle vijf maanden, kun je geen conclusies trekken uit deze cijfers, zegt Grütters. ‘ze zijn niet representatief.

‘Wachten is een trauma geworden’

Wat de nieuwe instructie van het ministerie wel betekent, is nog langere wachttijden en meer onduidelijkheid voor de Syriërs die niet vallen in de categorieën die geprioriteerd moeten worden. ‘Want als je de overlastgevers prioriteert, zullen niet-overlastgevers langer moeten wachten’, erkent Grütters.

Zo zou het zomaar kunnen zijn dat mensen die al jaren wachten – zoals N. en D. – nog langer in afwachting blijven van enige duidelijkheid over hun toekomst. En dat is deprimerend, vertellen ze. ‘Ik mis mijn kinderen zo erg. Soms zeg ik dat tegen mijn advocaat. Weet je wat hij dan antwoordt? Dan ga je toch naar ze toe? Dat doet pijn, ik snap niet waarom hij dat tegen mij zegt’, vertelt N.

‘Geen enkele werkgever wil iets met ons, zo lang niet duidelijk is of we hier een toekomst hebben’

Een keer per week gaat ze naar migratiemuseum Fenix, waar ze samen met anderen gerechten kookt uit hun thuisland. Dat geeft voldoening, want werken willen ze allemaal. ‘Het probleem is dat bijna geen enkele werkgever iets met ons wil of kan, zo lang niet duidelijk is of we hier een toekomst hebben.’

‘We krijgen steeds maar weer te horen dat we gewoon moeten wachten. Wachten, dat woord zorgt inmiddels voor een trauma’, vertelt D. ‘In het begin ben je nog energiek. Dan maak je plannen om de taal te leren, of iets te studeren. Maar na verloop van tijd raak je dat kwijt. Dan nemen negatieve emoties het over. We hebben er allemaal last van. Gelukkig hebben we elkaar. Hier op de boot maken al die verschillen in achtergrond niet uit, we zitten in hetzelfde schuitje.’