Abed Al-Qader Al-Attar uit Almere zit sinds een bezoek aan een bruiloft vast in Gaza. ‘Nederland heeft me in de steek gelaten. Ik snap niet waarom ze me niet willen helpen.’

Abed Al-Qader Al-Attar is een 32-jarige monteur van zonnepanelen uit Almere en van Palestijnse origine. Eind september 2023 ging hij met een paar familieleden naar een bruiloft in Gaza. Negen maanden later is Abed er nog steeds.

De vergeldingsaanvallen van Israëlische zijde zijn nog gaande en het is in de Palestijnse gebieden levensgevaarlijk. Tot nu toe is het Abed niet gelukt om terug te keren naar zijn gezin in Nederland. Waarom dat niet lukt is onbekend, alleen de lokale autoriteiten lijken er over te kunnen beslissen. Hij wordt gemist én er zijn mensen bezig om hem thuis te krijgen.

Bij de gemeente Almere maken ze zich zorgen over de situatie. De voorlichter van burgemeester Hein van der Loo geeft aan dat hij veel contact heeft met het ministerie van Buitenlandse Zaken over de kwestie. ‘De burgemeester staat ook rechtstreeks in verbinding met het gezin van Abed en met hem zelf, want er is telefoonverbinding mogelijk met Gaza. Hij wil vreselijk graag terug naar zijn gezin en maakt zich grote zorgen. Onze burgemeester leeft met hem mee. Het gaat om een inwoner van Almere die daar al negen maanden vast zit en niet terug kan. Als burgemeester raakt dit hem beslist.’

Vandaar dat hij regelmatig een bemoedigend woord heeft voor Abed en zijn gezin. Uiteraard heeft een burgemeester niet de macht om te bepalen dat iemand Gaza mag verlaten.

Denk Almere

De fractie van Denk in de gemeenteraad van Almere kende Abed niet voordat dit drama begon, maar fractievoorzitter Hassan Buyatui trekt zich zijn lot aan en is op verschillende manieren in actie gekomen. ‘In oktober 2023 voerde de burgemeester van Almere gesprekken met verschillende gemeenschappen, zoals de Palestijnse en Joodse gemeenschap, om te kijken wat we voor elkaar kunnen betekenen. Er bleek een groep inwoners van Almere in het oorlogsgebied te zijn. Het is hen gelukt om weer thuis te komen, maar Abed niet. Sindsdien hebben we contact gehouden met zijn gezin, zijn vrouw en dochters. Abed is de enige inwoner uit Almere die nog in Gaza is. Begin november konden mensen zich melden in Rafah, bij de grens met Egypte. Als je naam op een lijst staat, dan kun je via Egypte de Palestijnse gebieden verlaten. Ondanks dat Abed een toezegging had, stond zijn naam niet op die lijst.’

‘Abed wordt voor ons gevoel in de steek gelaten’

De grenslijst wordt samengesteld door de Israëlische en Egyptische autoriteiten. Er kan bemiddeld worden voor hem, maar de Nederlandse overheid heeft niet de bevoegdheid om hem in Egypte te krijgen of om het bevel te geven dat zijn naam op die lijst moet komen te staan. Zijn lot ligt in handen van de lokale autoriteiten. Tijdens een debat in de Tweede Kamer heeft Stephan van Baarle, fractievoorzitter van Denk, vragen gesteld over Abed aan minister Bruins Slot van Buitenlandse Zaken. ‘Het is onduidelijk waarom Abed Gaza nog steeds niet kan verlaten,’ vindt Buyatui. ‘Hij is een Nederlands staatsburger die hier een bestaan heeft opgebouwd. De Nederlandse autoriteiten geven aan dat ze alles doen wat ze kunnen. Aan de andere kant kan niemand ons iets vertellen, want het is allemaal vertrouwelijk. Er was een gegijzelde Israëliër van achttien in Gaza die geen Nederlands paspoort had. De kans op vrijlating kon snel geregeld worden, hij is inmiddels vrij. Abed wordt voor ons gevoel in de steek gelaten.’

De hele zaak is extra frustrerend omdat Abed was toegezegd dat zijn naam die felbegeerde plek op die vertreklijst zou krijgen. ‘Dat was hem beloofd door de Nederlandse ambassadeur in Egypte. Abed zat klaar bij de grens totdat hij om veiligheidsredenen uit Rafah weg moest. Hij is dankbaar dat hij nog leeft, vooral omdat hij nergens veilig is. Vlakbij waar Abed verbleef was een raketinslag. We blijven aandacht vragen voor Abed, ook omdat we het idee hebben dat deze zaak geen prioriteit heeft.’

Abed is een zzp’er. Hij is kostwinner. Zijn vrouw volgt op dit moment een opleiding. Haar studiefinanciering is onvoldoende om aan alle financiële verplichtingen te voldoen. Daarom is Denk Almere een inzamelingsactie voor hen begonnen via de crowdfunding website www.gofundme.com Op het moment van het interview is er van de benodigde 10.000 euro al ruim 8.100 euro binnen.

Reactie van het ministerie

Waarom kan Abed niet terugkeren naar Almere? Hij verblijft in een oorlogsgebied, wat het niet in deze mate was toen hij er naartoe ging, en elke dag dat hij daar langer moet blijven dan noodzakelijk kan hem fataal worden.

Hoe pijnlijk de vraag ook is: komt Abed niet op de vertreklijst te staan omdat hij misschien ergens van wordt verdacht? Een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken beantwoordt deze vraag niet, maar geeft de volgende schriftelijke reactie:

‘De staat blijft negen maanden hetzelfde doen. Israël vragen’

‘Het ministerie van Buitenlandse Zaken doet alles om de heer Al-Attar en de andere mensen met wie wij in contact staan zo snel mogelijk Gaza uit te krijgen. Wij zorgen ervoor dat de namen van de mensen met wie wij in contact staan en die in aanmerking komen, bekend zijn bij de relevante autoriteiten. De definitieve grenslijst wordt opgesteld door de Israëlische en Egyptische autoriteiten. Zij bepalen dus wie de grens bij Rafah over mogen steken.’

Vragen over deze lijst moeten aan de betrokken autoriteiten worden gesteld. ‘Via alle beschikbare diplomatieke kanalen roepen wij in elk geval op alle Nederlanders in Gaza, inclusief de heer Al-Attar, op deze grenslijst op te nemen. Recent heeft minister Bruins Slot tijdens haar bezoek aan Israël opnieuw uitdrukkelijk haar Israëlische collega verzocht alle mensen van de Nederlandse lijst op de grenslijst te zetten.

Het is tot nu toe gelukt om meer dan negentig mensen van de Nederlandse lijst Gaza uit te krijgen. Dat zijn mensen met een Nederlands paspoort, hun kerngezinsleden, mensen met een Nederlandse verblijfsstatus en mensen die een positief besluit van de IND hebben in het kader van gezinshereniging. Op dit moment staan we in contact met enkele tientallen mensen die we Gaza proberen uit te krijgen.’

Het is dus niet zo dat Abed de énige overgebleven Nederlander is die tegen zijn wil in Gaza verblijft.

Tijd voor fermere taal

Abed wordt juridisch bijgestaan door mensenrechtenadvocate Samira Sabir van Sabir’s Legal Services. Volgens haar zijn er geen redenen om aan te nemen dat haar cliënt ergens van wordt verdacht. ‘Dan was hij allang gearresteerd’, antwoordt ze. ‘Als hij er bijvoorbeeld van werd verdacht een gevaar te vormen voor de veiligheid van Israël, dan was hij al veel eerder opgehaald.’

Sabir realiseert zich heel goed dat iedere dag dat haar cliënt in Gaza verblijft een dag vol gevaren is. Inmiddels hebben we het kabinet-Schoof, dat gesteund wordt door PVV, VVD, NSC en BBB. Op de vraag wat ze van deze regering verwacht, antwoordt ze dat ze ervan uit gaat dat zij zich aan hun zorgplicht zullen houden.

Hoe je naam op die vertreklijst komt? ‘Ik heb geen flauw idee hoe ze werken’

‘We zijn afhankelijk van de autoriteiten die de grenslijsten opstellen. Ik heb een goed gesprek gehad bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Ze houden zich volgens het boekje bezig met de terugkeer van Nederlanders uit de Palestijnse gebieden, maar de staat blijft negen maanden hetzelfde doen: het aan Israël vragen. Het is een zinloze aanpak gebleken. Ook tijdens het bezoek van oud-minister Hanke Bruins Slot van Buitenlandse Zaken bleef het bij het stellen van vragen. Nu wordt het tijd voor stevigere actie.’

Op dit moment krijgt zelfs het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken geen antwoord van de Israëlische autoriteiten over de grenslijst. Proberen om een instantie of iemand te bereiken die over de grenslijst gaat is volgens het ministerie onbegonnen werk. Het lukt de Nederlandse staat, Israëls bondgenoot, namelijk ook niet. Hoe je naam op die vertreklijst komt? ‘Ik heb geen flauw idee hoe ze werken. Daar kan niemand antwoord op geven.’

Waarom Abed niet op de vertreklijst komt en anderen wel blijft een raadsel, zegt de advocate. ‘Bij mensen met een vergelijkbaar profiel is er niets aan de hand. Israël werkt niet mee en geeft geen antwoord, maar ook geen uitleg. Ondanks dat hij een staatsburger van een bondgenoot is.’

In Nederland is er nog de mogelijkheid om naar de rechter te gaan en af te dwingen dat Nederland zich aan haar zorgplicht houdt. ‘Het wordt tijd dat de druk wat wordt opgevoerd en er maatregelen worden getroffen. Dit kan zo niet’, aldus Sabir.

Reactie Abed 

Er is telefoonverkeer mogelijk met Gaza, net zoals contact via sociale media. Hier geeft Abed aan dat het slecht met hem gaat. ‘De ambassadeur heeft me beloofd te helpen en ik wacht nog steeds. Nederland heeft me in de steek gelaten. Ik snap niet waarom ze me niet willen helpen. Ik wil terug naar mijn vrouw en mijn kinderen. Dat is het.’