Met de herverkiezing van Trump voelde je het al aankomen, en recent werd het nieuws definitief bekend: de Amerikaanse speciale aanklager Jack Smith heeft aan de rechter gevraagd om de strafzaak tegen Donald Trump, die draait om zijn pogingen om de verkiezingsuitslag van de presidentsverkiezingen van 2020 te ondermijnen, te laten vallen.

Trump zal dus niet verder worden vervolgd voor het feit dat hij systematisch heeft geprobeerd om een democratisch verlopen proces, een legitieme verkiezingsuitslag die hem niet zinde, te ondermijnen. Als zittend president poogde hij de uitslag van 2020 te veranderen. Toen dat niet lukte, hitste hij met de leugen dat er sprake zou zijn van fraude bij de verkiezingen zijn aanhangers op 6 januari 2020 op om het Capitool te bestormen.

Deze bestorming vond ook daadwerkelijk plaats, met alle gevolgen van dien. En deze man kon zich vervolgens niet alleen opnieuw kandidaat stellen, maar is uiteindelijk ook weer als president herkozen. Amerika zet zichzelf hiermee te kijk als democratie, voor het oog van de hele wereld. In plaats van dat Trump in de cel belandt, zit hij straks opnieuw in het Witte Huis. Een ongekende blamage voor de oudste en machtigste democratie ter wereld.

In plaats van dat Trump in de cel belandt, zit hij straks opnieuw in het Witte Huis

Hoe anders verging het Brazilië, een veel jongere democratie dan de VS, met een geschiedenis van militaire dictatuur in de twintigste eeuw. In 2023 bestormde een menigte van Bolsonaro-aanhangers, in navolging van de Capitoolbestorming, het Braziliaanse parlementsgebouw. Het ging om aanhangers van de rechtse president Jair Bolsonaro, die kort daarvoor de verkiezingen had verloren van de linkse oud-president Lula. Bolsonaro en zijn aanhangers kopieerden het Trump-scenario van de Capitoolbestorming. De leugen over fraude rondom de verkiezingen werd verspreid, en de Bolsonaro-aanhang probeerde met geweld deze uitslag ongedaan te maken.

Bolsonaro zelf ging nog verder. Uit onderzoek van de Braziliaanse politie is vorige week gebleken dat Bolsonaro op de hoogte was van een complot van het leger om een staatsgreep te plegen en Lula, zijn vicepresident en de opperrechter te vermoorden. Eerder al had het Braziliaanse Hooggerechtshof Bolsonaro uitgesloten van deelname aan verkiezingen tot 2030 vanwege zijn betrokkenheid bij de bestorming van het parlement. Nu zal hij ook worden vervolgd voor zijn betrokkenheid bij deze mislukte poging tot staatsgreep.

Brazilië doet hiermee wat de VS hebben nagelaten. Terwijl Trump gewoon weer verkiesbaar kon zijn én daadwerkelijk opnieuw is verkozen, mocht Bolsonaro niet langer deelnemen aan de verkiezingen vanwege zijn gepleegde misdaden én wordt hij bovendien vervolgd. Trump komt weg met zijn criminele en antidemocratische handelen. Bolsonaro’s tijd lijkt voorbij. Brazilië bewijst hiermee een weerbaardere democratie te zijn dan de VS.

Democratieën kunnen hier een les uit trekken. Wanneer antidemocratische, autoritaire leiders de democratie van binnenuit bedreigen, manipuleren of omver willen werpen, is er maar één manier om daarop te reageren: keihard terugvechten. Brazilië doet dit. Niet alleen Bolsonaro heeft kennisgemaakt met de weerbare Braziliaanse democratie, maar ook Trumps bondgenoot Elon Musk. Het Braziliaanse Hooggerechtshof blokkeerde eerder dit jaar voor een aantal dagen X omdat Musk weigerde zich aan de Braziliaanse wetgeving te houden. Uiteindelijk hielden de Brazilianen voet bij stuk en bond Musk in.

Europa kan hiervan leren. Oligarchen en autocraten moet je keihard aanpakken. Niet meegaan, niet buigen, maar je democratische principes hoog houden en terugvechten. In een tijdperk waarin de democratie wereldwijd van binnen en buiten onder druk staat door antidemocratische en autoritaire elementen, oligarchen en big tech, is het tijd dat de voorvechters van democratie terugvechten om onze democratie te beschermen. Brazilië is hierin een voorbeeld. Laten we daarvan leren, iets wat de VS duidelijk hebben nagelaten.