Afgelopen zaterdag protesteerden zo’n duizend demonstranten in Amsterdam tegen het regime van de Turkse president Erdogan. ‘Iedereen is er klaar mee, daarom staan wij hier.’

Sinds de arrestatie van Istanbul-burgemeester Ekrem Imamoglu afgelopen woensdag, zijn er dagelijks protesten in heel Turkije. De dag voor de aanhouding van de burgemeester werd bekend dat de diploma’s van 38 mensen, inclusief Imamoglu, werden geannuleerd door een ‘duidelijke fout’. In Turkije moet men in het bezit zijn van een universitair diploma om president te kunnen worden.

De Turkse president heeft een protestverbod opgelegd, maar desondanks gingen meer dan een miljoen Turken de straat op om hun ongenoegen te uiten tegen het huidige regime en de ondemocratische manier waarop het wordt gehandhaafd.

Spreekkoren en Turkse vlaggen

Om 12 uur waren er al honderden Turken aanwezig bij het protest tegen het huidige Turkse regime op de Dam in Amsterdam. Veel mensen volgden de oproep om te protesteren via WhatsApp-groepen die de dag ervoor waren gecreëerd door leden van de Turkse Arbeiderspartij (TIP). Ook organiseert TIP, sinds de aanhouding van Imamoglu, elke dag een protest voor de Turkse ambassade in Amsterdam.

Terwijl er Turkse vlaggen werden uitgedeeld, begonnen de eerste spreekkoren van de dag de straten te vullen. Van een oude dame in een scootmobiel tot groepjes jonge studenten scandeerden ze dat het huidige regime moet opstappen en er gerechtigheid moet komen voor Imamoglu.

Rond 1 uur waren er meer dan duizend Turken op de Dam, terwijl toeristen met grote ogen naar de groep Turkse demonstranten keken. De grote groep verplaatste zich naar het Beursplein, zo’n tweehonderd meter verderop. Op de Dam waren inmiddels de eerste demonstranten zich aan het verzamelen voor de landelijke demonstratie tegen racisme en fascisme, georganiseerd door Comité 21 Maart.

‘Ik ben hier vandaag omdat de Turkse overheid de rechten van het volk aanvalt’

Een stoet Turken blokkeerde het tramverkeer, terwijl ze zongen en sprongen voor de afzetting van de Turkse president. Op het Beursplein stonden ook enkele leden van de Nederlandse tak van de CHP, waar net als in Turkije symbolisch kon worden gestemd voor de voorverkiezingen van de Turkse oppositiepartij. Afgelopen zondag behaalde de beoogde kandidaat van de CHP meer dan 15 miljoen stemmen van de Turkse bevolking.

In Amsterdam stond er een rij van honderden mensen rondom het Beursplein die hun stem wilden uitbrengen. Devrim Güven en Ayhan Pekdemir, vicepresident en lid van de CHP-Nederland, waren druk bezig om de lange rij zo snel mogelijk af te handelen.

Volgens Pekdemir zijn de verkiezingen niet alleen van symbolische waarde. ‘Met de stem, zowel hier als in Turkije, wordt ongenoegen over het huidige regime en de situatie in Turkije getoond. Stemmen is een manier om dit democratisch te uiten.’

De CHP-leden hadden niet verwacht dat er zoveel mensen zouden stemmen, waardoor er tijdelijk geen papieren meer waren. Snel werden lege blaadjes gepakt, zodat iedereen alsnog kon stemmen.

Volgens Güven is er een operatie gaande van het Turkse regime tegen zijn partij, maar de mensen die vandaag stemmen zijn niet per se fan van de CHP. ‘Niet alleen leden, maar ook mensen ongeacht hun partijvoorkeur hebben vandaag hun steun betuigd aan de oppositie. Het is mooi om te zien hoe zoveel mensen samenkomen’, zei hij.

Veel expats

Tussen de spreekkoren door praten de protesteerders onderling in vloeiend Turks of in het Engels. In de verkiezingen van 2023 behaalde Erdogan bijna 70 procent van de stemmen van Turkse Nederlanders. Op het protest waren er dan ook veel expats aanwezig, en er werd nauwelijks Nederlands gesproken.

Deniz (24), muziekdocent en net als de meeste demonstranten verhuisd vanuit Turkije, zegt: ‘Ik ben hier vandaag omdat de Turkse overheid de rechten van het volk aanvalt. In Turkije hebben wij totaal geen zekerheid van leven. Wij kunnen niet werken waarvoor wij gestudeerd hebben. Iedereen is er klaar mee, en dat is de reden waarom wij hier staan.’
Volgens Deniz is het nu tijd voor de jongere generatie om te slagen waar de oppositiepartijen in gefaald hebben. ‘De Turkse oppositie kon onderling geen eenheid vormen om Erdogan te verslaan in de afgelopen verkiezingen. Het is nu de taak van de jongere generatie en universitaire studenten, zoals Atatürk in zijn toespraken aangaf, om zich tegen het regime te keren’, zegt ze.

‘Leven in Turkije voelt alsof je in de gevangenis zit’

Deniz is niet verrast door de heftige beelden van de demonstraties in Turkije. ‘De jongeren die daar protesteren en vechten tegen de politie denken niet aan een gevangenisstraf, want leven in Turkije voelt alsof je in de gevangenis zit.’ Deniz heeft ook haar stem uitgebracht voor Imamoglu bij de voorverkiezingen. ‘Stemmen is een manier om mijn ongenoegen te uiten. Het geeft ook een duidelijk signaal richting de oppositie dat wij Imamoglu steunen, ondanks alle leugens die over hem verspreid worden.’

Iets verderop op het Beursplein staat Kemal, rond de veertig jaar, met een biertje in zijn hand. ‘Ik drink nu omdat ik bang ben. Zoals Süreyya Önder, vicevoorzitter van de Turkse Grote Nationale Assemblee, zei tijdens de Gezi-protesten: de jongere generatie kent geen angst, maar omdat wij angst hebben meegemaakt, zijn wij altijd bang’, zegt hij.
Ondanks de angst die Kemal voelt, is er ook hoop. ‘Turkije is op dit moment een dictatuur en bevindt zich op een keerpunt waar geen weg meer terug is. Ik sta hier partijonafhankelijk mee te demonstreren tegen een systeem dat vernietigd moet worden. Het is een eerste signaal dat zoveel Turken wereldwijd zich keren tegen Erdogan.’

Volgens Kemal is alleen protesteren niet genoeg. ‘Ik denk dat we als volk een prijs moeten betalen voordat er echte verandering komt. Als we hier nu zouden vechten met de politie, zouden anderen zich er niet mee bemoeien. We vinden onszelf veel te waardevol om dat te doen. Het afzetten van Erdogan is denk ik niet meer mogelijk via de democratische weg’, zegt hij.

Nadat veel mensen gestemd hebben, begint het Beursplein langzaam leeg te lopen. Een groot deel van de groep loopt terug naar de Dam, waar zeker vijftienduizend mensen zich hebben verzameld om te demonstreren tegen discriminatie en racisme. Het Turkse protestblok werd met applaus ontvangen terwijl ze zich aansloten op de Dam, en de spreekkoren over Erdogan waren nog op het Beursplein te horen. Langzaam begon de mars richting het Museumplein.

De Turkse spreekkoren overschaduwden veel andere mensen, behalve de brassband die zich door de protestblokken bewoog. De Turkse spreekkoren zorgden voor veel interesse bij andere demonstranten, die onderling gingen praten over wat er in Turkije gaande was en vaak vroegen wat er in het Turks werd gescandeerd.

‘Vrienden van mij zijn ondergespoten met traangas en geslagen met knuppels’

De demonstratie verliep rustig. Er waren veel bekende gezichten, zoals programmamaker Tim Hofman en Laurens Dassen, fractievoorzitter Volt. Veel Turkse demonstranten bedekten hun gezicht voor de pers. Het protest liep uiteindelijk door naar de Turkse ambassade, die zich aan de achterkant van het Museumplein bevindt.

Turkse versie van Bella Ciao

De demonstranten werden daar door de politie tegengehouden en mochten niet voor de ambassade protesteren, maar wel op een stukje gras zo’n 20 meter voor de ingang. Terwijl een groep poseerde voor een foto, was de Turkse versie van Bella Ciao te horen van de protestmuziekband Grup Yorum.

In het park zat een groep dames die niet bij naam genoemd willen worden omdat ze bang zijn voor eventuele consequenties. ‘Wij zijn hier vandaag omdat wij verandering willen zien in Turkije. We zijn hierheen verhuisd voor een betere opleiding en veiligheid voor vrouwen, maar dat zouden we ook graag in Turkije willen zien.’ Ze kennen mensen die daar protesteren. ‘Vrienden van mij zijn ondergespoten met traangas en geslagen met knuppels. Dat raakt ons ook hier. Daarom willen wij onze steun betuigen aan de demonstranten in Turkije.’

Weinig Turkse Nederlanders

Er is weinig deelname van Turkse Nederlanders aan de demonstratie, omdat velen niet begrijpen wat er in Turkije speelt. ‘Turken hier zijn over het algemeen conservatiever en meer fan van Erdogan. Ze zien Turkije alleen als ze op vakantie gaan en hebben een vertekend beeld van het land.’ Een andere dame vult aan: ‘Ik denk dat sommigen er baat bij hebben als het in Turkije minder goed gaat en alleen aan zichzelf denken.’

Terwijl er op het Museumplein tot ongeveer zes uur toespraken te horen zijn, zijn bijna alle Turkse demonstranten inmiddels vertrokken. In Turkije blijven de demonstraties doorgaan. Inmiddels heeft de leider van de CHP, Özgür Özel, massale boycots aangekondigd tegen merken waarvan de partij vindt dat ze het huidige regime steunen.