Dat de kwestie van de vrijheid van meningsuiting in Turkije een mijnenveld is, is algemeen bekend. De recente cartooncrisis rond vermeende beledigingen van de profeten Mohammed en Mozes, en een massale heksenjacht op een van de oudste satirische tijdschriften van het land, LeMan, zijn daar nog verse herinneringen aan.

Nu is het de beurt aan Spotify.

Toch brak het conflict onverwacht uit. Het begon toen de viceminister van Cultuur, Batuhan Mumcu, uithaalde naar het platform en sprak over de ‘vaststelling’ van verschillende afspeellijsten die volgens hem beledigend waren voor de geloofsovertuigingen en culturele waarden van de samenleving.

‘Deze onverantwoordelijkheid en het gebrek aan toezicht, die geen rekening houden met de gevoeligheden van onze samenleving, zijn nu een juridische kwestie geworden. Daarom geloof ik persoonlijk dat juridische stappen moeten worden ondernomen en roep ik onze bevoegde autoriteiten op om actie te ondernemen’, zei hij.

Wat hij in zijn verklaring niet noemde, was dat die ‘vaststelling’ ook afspeellijsten betrof die rechtstreeks verwezen naar een ‘gouden toilet’ in het paleis en naar de First Lady.

Dat werd snel opgevolgd door de Mededingingsraad, waarvan de medewerkers worden benoemd bij presidentieel decreet, die een onderzoek startte naar de vraag of Spotify had nagelaten te reageren op herhaalde verzoeken om de aanstootgevende afspeellijsten te verwijderen, en zich mogelijk schuldig had gemaakt aan anti-concurrerende praktijken, zoals het bevoordelen van bepaalde artiesten of het verstoren van de royaltyverdeling.

Volgens The Times legde Spotify uit dat het samenwerkt met de Turkse Mededingingsautoriteit en streeft naar een ‘snelle, constructieve oplossing’, maar belangrijker nog: het gaf aan dat het overweegt zijn activiteiten op te schorten of zich volledig terug te trekken uit de Turkse markt ‘als gebruikerscensuur onvermijdelijk wordt’.

Als dat laatste gebeurt, zal dat worden gezien als opnieuw een overwinning voor de ‘ultra controlestaat’ Turkije, en een ernstige klap voor Spotify-abonnees. Het platform heeft in het land een aanzienlijke en jonge gebruikersbasis van zo’n 2,6 miljoen mensen. De meerderheid is jong: 54,8 procent is tussen de 18 en 24 jaar oud, en 36,8 procent tussen de 25 en 34.

De inhoud moest voldoen aan ‘Turkse waarden’

Turkije is een belangrijke markt, met een groeiend aantal gebruikers en een toenemende consumptie van lokale muziek, wat de advertentie-inkomsten ondersteunt. Het aandeel van lokale artiesten in het totale aantal streams in Turkije steeg van 11 procent in 2013 naar 65 procent in 2025, terwijl het aantal Turkse artiesten in Spotify’s jaarlijkse top 100 groeide van 11 in 2013 naar 93 in 2024, volgens gegevens van Spotify.

Toch is het conflict niet helemaal nieuw. De Turkse Hoge Raad voor Radio en Televisie (RTÜK) kreeg enkele jaren geleden al bevoegdheid over Spotify en soortgelijke platforms, met als eis dat de inhoud moest voldoen aan ‘Turkse waarden’. Er werd voortdurend druk uitgeoefend op platforms om een uitzendlicentie te verkrijgen, die als een onderdrukkingsmiddel werd gebruikt. Sommigen gaven toe (zoals X), anderen niet.

In 2020 zou Spotify naar verluidt meerdere Koerdische muziekstukken hebben verwijderd, nadat de regering via een licentiewet meer toezicht op streamingdiensten had ingesteld. De liedjes, van de groep Grup Yorum, zouden gelinkt zijn aan pro-Koerdische sentimenten of politieke oppositie.

Naarmate Turkije zijn autoritaire koers versnelt, groeit ook de wil om alle digitale inhoud te controleren en druk uit te oefenen. Een recent voorbeeld: Turkije is het eerste land ter wereld dat de toegang tot de chatbot Grok van X heeft geblokkeerd. Een rechtbank oordeelde dat het platform reacties genereerde die beledigend waren voor president Recep Tayyip Erdogan, zijn familie, de grondlegger van de republiek Mustafa Kemal Atatürk en religieuze waarden. Het verbod is nog steeds van kracht en wordt gehandhaafd.

Een mogelijk vertrek van Spotify zou ongetwijfeld tot grote teleurstelling leiden onder muziekliefhebbers in Turkije en muzikanten in nog grotere onzekerheid storten. Tegelijkertijd is het platform verstrikt geraakt in een bredere, wereldwijde trend waarin streamingdiensten worden geconfronteerd met een spanningsveld tussen vrijheid van meningsuiting en nationale inhoudscontrole.