Spreek je Tamazight? Nadat ik dit ingetikt heb, verschijnt de vertaling ervan in de moedertaal die ik samen met bijna honderd miljoen andere sprekers deel. Tessaweled tamazigt? Hoe gaat het met je? Amek tettilid? Een geluksgevoel overspoelt me.

Deze oude taal, al gesproken voordat de Romeinen voet aan land zetten in de Maghreb, herrijst voor de zoveelste keer uit zijn as, deze keer op het Internet.

In het Marokko van de jaren tachtig kon je voor het tonen van het Tamazight-schrift in de bak belanden. Inmiddels is na een jarenlange strijd van voorvechters en academici het Tamazight onderdeel van het onderwijs, naast Arabisch en Frans. Verkeersborden die de weg vertellen naar de steden en dorpen zijn in het Tamazight opgesteld. Er is een nationaal kanaal in het Tamazight. Tamazight is overal.

Mijn taal waarin mijn voorouders de liefde bezongen en baby’s in slaap wiegden; sinds deze maand spreekt ook Google Tamazight nu het toegevoegd is aan de kolossale vertaalmachine.

Onder Amazigh-sprekers wereldwijd barstte gejuich los. Het Tamazight dat lange tijd werd weggezet als een ‘inferieure’, orale taal die het zonder woordenboeken moest stellen, is nu door een druk op de knop toegankelijk voor alle wereldbewoners. Een van voorvechters sprak van bevrijding uit isolement, talen moeten reizen om tot bloei te komen. Wat dit betekent voor de Amazigh-sprekers in de diaspora is evident, niet alleen is het een erkenning van hun ondergewaardeerde moedertong, het maakt het ook mogelijk om een nieuwe generatie te binden aan de taal. Nu het Tamazight binnen handbereik is, kan ik mijn dochters ermee verrassen, waar en wanneer ik wil met geschreven zinnen.

Omdat de taal het zolang zonder boeken moest doen, ontstond het vooroordeel dat het Tamazight een taal zonder grammatica was

Ik stort me enthousiast op de vertaalapp om erachter te komen wat dat Tamazight van Google belooft. Er is namelijk niet één Tamazight; er zijn er tientallen varianten. Hoe ver staat dit Algemeen Google Tamazight van de versie die ik spreek, Tarifist, af? Het valt me niet tegen. Zelfs wanneer de vertaling ver af ligt van mijn uitspraak, volgt het de grammaticale constructies die ik gewend ben te horen.

Google Translate gaat mij helpen om mijn dochter de basisprincipes van de Tamazight-zin bij te brengen. Omdat de taal het zolang zonder boeken moest doen, ontstond het vooroordeel dat het Tamazight een taal zonder grammatica was. Alle talen hebben een grammatica. Het stelt me ook in staat om nieuwe woorden te ontdekken. Hoe zeg je ‘column’, ‘geestig’, of ‘wapenwedloop’ in het Tamazight? Alstublieft: ‘ajgu’, ‘amegzu’, ‘timsizzelt n leslah’. De zee van taal waar ik tot voor kort tot aan mijn knieën in stond, die kan ik nu bezwemmen. Het voelt heerlijk. Ik krijg er geen genoeg van om doldrieste zinnen in te tikken puur voor het genot om te zien wat ik terugkrijg. Ik voel me een kunstenaar die met duim en wijsvinger zijn verloren gewaande taal tot leven brengt.

Datzelfde gevoel van trots, verbazing en opwinding klonk ook op de verschillende fora rond het Tamazight. Er valt nog heel wat af te dingen op de accuraatheid van de vertalingen, de vraag is uit welke lexicons is geput om de machine optimaal te voeden. Mettertijd zal er nieuwe input komen, en net als een kind dat groeit door ervaring en mislukkingen, zal het met de tijd evolueren. De perfecte vertaalmachine bestaat trouwens niet. Wie Tamazight wil leren doet er goed aan om af te reizen naar Marokko om zich onder te dompelen in een van de drie varianten die het Tamazight kent; het Tamazight leer je op straat, bij families, op feesten en partijen. Maar houd Google Translate wel binnen handbereik. Het is je vriend, amedukkar, om werelden voor je te winnen.