Het voorstel van minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap om met ingang van het collegejaar 2025-2026 nog maar maximaal een derde van de vakken die in een bacherlopleiding wordt gegeven in het Engels toe te staan komt als geroepen. De verengelsing van het hoger onderwijs en dan met name van de universiteiten, had een zegen moeten worden voor Nederland, maar bleek eerder een vloek.

Afgelopen decennium heeft een razendsnelle verengelsing van het curriculum zich meester gemaakt van onze universiteiten, en in mindere mate ook van de hogescholen. Plotseling moest alles in het Engels: het onderwijs, publicaties, bijeenkomsten. Studenten kregen ineens in steenkolenengels college van hun docenten. Internationale studenten overspoelden de collegezalen. Het Nederlands raakte in de verdrukking.

Dit had twee redenen. Allereerst een commercieel motief. Internationale studenten brachten geld in het laadje, zo redeneerden de hoger onderwijsinstellingen. Zeker na de Brexit werd Nederland voor veel internationale studenten een toevluchtsoord, en de hoop was dat dit lucratief zou uitpakken voor de instellingen. Daarnaast was er ook nog het argument prestige. Nederlandse universiteiten wilden zich graag meten met de grote instellingen in de Angelsaksische wereld. Nederlandse wetenschappers wilden meer internationaal aanzien en publicaties, en zich mengen met de kosmopolitische klasse op de Angelsaksische universiteiten. Hoe Engelser, hoe beter.

Vergeten werd echter dat Nederlandse universiteiten en hogescholen primair Nederlandse instellingen zijn, die gefinancierd worden met Nederlands belastinggeld en opleiden voor de Nederlandse markt. Veel van de internationale studenten die hier kwamen studeren bleven niet plakken, maar de belastingbetaler draaide wel op voor hun opleidingskosten. En omdat het onderwijs en ook de publicaties steeds meer in het Engels waren, raakten universiteiten en hogescholen de band met de Nederlandse samenleving kwijt. Broodnodig onderwijs en onderzoek, wat hier zo hard nodig is, wierp maar beperkt zijn vruchten af voor Nederland. Terwijl we dit wel betaalden.

Over financiering gesproken, internationale studenten bleken ook allesbehalve een cashcow te zijn. Hun komst leidde tot overvolle collegezalen, overspannen docenten en grote tekorten op de markt voor studentenkamers. Maar het leverde maar weinig op.

‘Nederlandse wetenschappers wilden zich mengen met de kosmopolitische klasse op de Angelsaksische universiteiten’

Het meest onderbelichte effect van de verengelsing is dat kansrijke studenten uit het buitenland kansarme studenten uit Nederland verdrongen. Met hele opleidingen in het Engels, deels losgezongen van de eigen context en samenleving, waren het met name Nederlandse studenten uit de minder kansrijke milieus die het aflegden tegen hun internationale peers, die ook prima elders hadden kunnen studeren. Nu de verengelsing eindelijk wordt teruggedraaid zou juist het welzijn en toekomstperspectief van kansarme Nederlandse studenten prioriteit moeten zijn voor het hoger onderwijs.

De verengelsing van het hoger onderwijs heeft ook een verengelsing van de samenleving in de hand gewerkt. Met de groeiende groep internationale studenten die weigert om Nederlands te leren is met name de verengelsing van de overheid, het bedrijfsleven en de samenleving in de grote universiteitssteden snel toegenomen. Hier groeide eveneens de kloof tussen de kansrijken, die goed bij al deze veranderingen konden aanhaken, en de kansarmen die de boot misten. Dit schadelijke neveneffect aanpakken verdient nu ook prioriteit.

Schaadt het terugdraaien van de verengelsing Nederlands internationale positie? De tijd zal het uitwijzen. Maar als de verengelsing geen halt wordt toegeroepen zal de samenleving schade lijden. Daarom is de terugdraaiing ervan noodzakelijk.

Met internationalisering an sich is weinig mis. Ook niet met het voelen van internationale verbondenheid. Maar wanneer hogescholen en universiteiten de verbondenheid met de eigen samenleving dreigen kwijt te raken en meer en meer bezig zijn om mensen op te leiden voor functies elders in de wereld hebben we een probleem. Als de kosten zowel financieel als maatschappelijk te hoog worden is ingrijpen noodzakelijk. Het is daarom goed dat minister Dijkgraaf hier werk van maakt. Er vindt nu een noodzakelijke correctie plaats van een ontwikkeling die tien jaar lang te veel ruimte kreeg. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.