Onlangs was ik bij het zorgcongres over seksueel grensoverschrijdend gedrag, georganiseerd onder regie van regeringscommissaris Mariëtte Hamer. Een belangrijk moment: het zorgmanifest werd gelanceerd en ondertekend door ruim twintig beroeps- en brancheverenigingen. Het manifest spreekt zich uit tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag en roept op tot gezamenlijke actie. Een goed en moedig initiatief, maar is het ook echt uniek?

De zorgsector kent al talloze manifesten en verklaringen. Vaak breed gedragen, met grote woorden en fotomomenten. Soms zie je eerst terughoudendheid, gevolgd door FOMO: organisaties willen er tóch bij horen. Maar zonder intrinsieke motivatie, borging of doorzettingskracht blijft een manifest papier.

Wat we nodig hebben is geen vrijblijvende intentie, maar structurele monitoring, agendering en verankering in beleid, wetgeving en toezicht. De Arbeidsinspectie zette hierin onlangs een goede stap door op te roepen tot een preventieve inventarisatie van risicofactoren voor ongewenst gedrag.

Tijdens het congres raakte de TED-talk van Aafke Scharloo me diep. Ze sprak over afweermechanismen: ‘We zijn zelf onze grootste afweer. We zien vaak niet op tijd wat we wél moeten zien.’ Die afweer is besmettelijk. En ze verklaart waarom veel zaken in de zorg zo tergend langzaam veranderen.

De realiteit blijft soms onthutsend weerbarstig. Zo mocht een plastisch chirurg die zich masturbeerde tijdens een videoconsult — zichtbaar in beeld bij een patiënt — toch BIG-geregistreerd blijven. Eerdere klachten, een berisping en een strafrechtelijke veroordeling bleken niet genoeg voor doorhaling.

Wat zegt dit over hoe serieus we seksueel grensoverschrijdend gedrag werkelijk nemen?

Ik stel mezelf ook de vraag: is die afweer er in gelijke mate als de dader níet lijkt op je witte vader, broer of zoon, maar op iemand met een andere achtergrond? Zijn we dan nog steeds terughoudend, of juist sneller in ons oordeel? Veel van wat gezegd werd over seksueel grensoverschrijdend gedrag is één op één te vervangen door termen als racisme, uitsluiting en gebrek aan inclusiviteit.

Is dit het kantelpunt waar we op hoopten? Mijn eerlijke antwoord: het voelt eerder als een noodzakelijke inhaalslag dan een fundamentele wending. Maar het is wél bemoedigend dat deze thema’s eindelijk breder worden erkend, besproken en aangepakt.

Verandering vraagt om meer dan alleen verhalen

We leven in een steeds diversere samenleving, maar ons zorgsysteem is daar nog onvoldoende op ingericht. Inclusieve zorg zonder machtsmisbruik, uitsluiting of discriminatie betekent zorg die voor iedereen toegankelijk, begrijpelijk en passend is. Ongeacht afkomst, beperking, gender, taal, religie of sociaaleconomische positie.

Tijdens het congres viel mij het gebrek aan zichtbare diversiteit op. Er waren vooral veel zorgprofessionals met ‘blonde paardenstaarten’. Toen ik vroeg waar de diversiteit was, kreeg ik te horen: ‘Die zijn hard aan het werk.’ Maar dat is juist het probleem. Zolang we in representatie, leiderschap en beeldvorming geen diversiteit laten zien, blijven veel perspectieven onzichtbaar.

Verandering vraagt om meer dan alleen verhalen hoe krachtig die ook zijn. We hebben ook gedegen onderzoek nodig: om patronen te herkennen, risico’s te analyseren en interventies te verbeteren. Verhalen raken, onderzoek geeft richting.

En het begint ook bij het onderwijs. Zorgopleidingen moeten structureel aandacht geven aan inclusie, racisme, machtsverhoudingen en grensoverschrijdend gedrag. Dáár leg je de basis voor zorgprofessionals die niet alleen vakbekwaam, maar ook maatschappelijk bewust zijn.

De beweging is er. Gelukkig. Er is aandacht, er zijn verhalen, er is onderzoek en erkenning. Nu moeten we doorpakken: van erkenning naar verandering. Van intentie naar structuur. Van papieren belofte naar zichtbare praktijk.

Want zorg is niet neutraal. Het maakt uit wie beslist. Wie beleid maakt. Wie bepaalt waar het geld naartoe gaat. En wie de stem van patiënten en zorgprofessionals serieus neemt.
De oplossingen zijn politiek én domeinoverstijgend. Het vraagt om keuzes die raken aan onderwijs, arbeidsmarkt, toezicht, inclusie én leiderschap. En eerlijk is eerlijk: als we blijven doen wat we deden, met dezelfde mensen, krijgen we wat we hadden. Dat kunnen we ons niet langer veroorloven.

Dus gebruik straks ook jouw stem om de zorg van morgen veilig, menselijk en rechtvaardig te maken. Voor iedereen.