Voor een internationale conferentie over dialoog en maatschappelijke cohesie was ik als ‘jonge leider’ uitgenodigd in Singapore. Samen met mensen van over de hele wereld dacht ik na over ideeën en acties die de nationale en wereldwijde polarisering moeten tegengaan.

‘Niet slecht voor een immigrantenzoon’, dacht ik. Helemaal naar Singapore om als ‘jonge leider’ uit Amsterdam Nieuw-West te mogen praten over wereldvrede, dialoog en het tegengaan van extremisme en groeiende tegenstellingen tussen verschillende bevolkingsgroepen. Met, niet onbelangrijk, de president van Singapore: Halimah Yacob. De uitnodiging was naar aanleiding van mijn werkzaamheden bij The Hague Peace Projects in Den Haag. Nazhath Faheema, de energieke beleidsmedewerkster voor de Singaporese overheid, was vorig jaar op bezoek in Nederland en zij was toen ook bij ons langs geweest. Een jaar later tref ik haar weer, samen met deelnemers van over de hele wereld, bij de eerste International Conference on Cohesive Societies (ICSS).

We zijn allemaal benieuwd naar wat ons te wachten staat. En de invulling daarvan hangt geheel van de deelnemers af. De conferentie is namelijk een ‘onconferentie’, zonder een vooraf bepaald programma. Er worden thema’s gesuggereerd, vergelijkbare onderwerpen samengevoegd en vervolgens gaan mensen in werkgroepen uiteen om tot verdieping te komen, wat tot drie uitkomsten moet leiden per groep. Dit allemaal ter voorbereiding voor het gesprek met de president de volgende dag.

Nu heb ik enige ervaring bij internationale conferenties. Het is aan het begin altijd even aftasten. Wat voor vlees zit er in de kuip? Maar een conferentie is ook zo voorbij. En met de president erbij is de profileringsdrang onder deelnemers een stukje groter. ‘Werk aan de winkel’, zeg ik tegen mezelf. Bij de eerste de beste kans stel ik mijn vraag: ‘Mevrouw de president, we hebben vandaag bij het Jonge Leiders Programma een aantal uitkomsten besproken, zoals dat diversiteit een realiteit is, geen keuze. Of dat regeringen sociale cohesie niet kunnen bestellen, maar dat het alleen een resultaat kan zijn van een collectieve inspanning. Ik heb een speciaal verzoek aan u. Kunt u deze wijsheden communiceren naar uw collega’s in Nederland en Turkije, de heer Rutte en Erdogan? Dank u wel!’

De moderator en sommige mensen in de zaal moeten lachen. De president reageert diplomatieker: ‘We zijn ons bewust dat wat hier in Singapore geldt niet overal toe te passen is en dat elk land een eigen unieke weg moet bewandelen. Maar natuurlijk zijn we voor de dialoog en vrede over de hele wereld.’

Is de natiestaat niet aan een update toe in deze tijden van globalisering?

Na deze sessie van questions & answers komt een moslima uit Singapore naar mij toe. Ze wil meer weten over Erdogan en Turkije. Haar Turkse vriendin is het land uit gevlucht na de couppoging van 15 juli 2016. ‘Het was niet meer veilig voor haar, vanwege associaties met de Gülenbeweging’, zegt ze bezorgd. Een pijnlijke realiteit, die voor duizenden mensen in Turkije geldt. We spreken ook over dubbele loyaliteiten. ‘Ik noemde ook Rutte’, herinner ik haar en vertel hoe het is om als Nederlander met een migratieachtergrond telkens weer geconfronteerd te worden met verschillende loyaliteitskwesties.

Ben je Turk of Nederlander, Koerdenheld of Turkse patriot, Gülenist of Erdogan-aanhanger? Onderwerpen waar mensen op de conferentie, vanuit hun eigen context, over mee kunnen praten. Het gaat namelijk vaak om terugkerende machtsvraagstukken tussen dominante meerderheden met superioriteitsclaims en kwetsbare minderheden. Op momenten van hoogspanning worden mensen gedwongen een keuze te maken. In Singapore mogen moslims bijvoorbeeld bepaalde posities in het leger niet bekleden, en Chinezen (zij vormen de meerderheid in Singapore) zijn ondervertegenwoordigd bij deze conferentie.

De resterende dagen kristalliseren we de polariserende effecten van – afgedwongen – loyaliteiten uit. We maken ruimte voor het idee van multi-loyaliteit. Hoezo zou dat niet mogen? En is de natiestaat niet aan een update toe in deze tijden van globalisering? We worden aangespoord om een plan te maken voor een mogelijke follow-up. Ik kijk even de kat uit de boom. Wanneer ik in de groepsapp zie dat er een draft is geleverd over feminisme in de islam, ga ik met een kleine coalitie zelf aan de slag. Luisterend naar de wijze woorden uit de mond van schrijfster Karen Armstrong – ‘Kijk in je hart, onderzoek wat pijn doet, en doe dat de ander niet’ – stellen we een pdf op met context, doelstelling, resultaten & acties, en wordt het concept-plan Combating Exclusivist & Extremist ideologies ingeleverd bij de verantwoordelijke organisatie. Niet geschoten is altijd mis.

Het waren mooie en inspirerende dagen in Singapore. Het was lekker om in korte tijd in internationaal verband te hebben gewerkt aan maatschappelijk doelstellingen. Hopelijk hebben we binnenkort een ICCS in Nederland over multi-loyaliteit. Dat zou inderdaad geen slechte prestatie zijn. En niet alleen voor een immigrantenzoon.