In de eerste plaats kan worden vastgesteld dat de Turkse pers zich niet laat muilkorven. Zaman was nog niet ontmanteld of de redactie bracht al een andere krant uit onder een andere naam. Ze was slim: ze had deze actie zien aankomen, financiële middelen apart gezet en de technische voorbereidingen getroffen om met een nieuwe krant te komen. Nu besef ik wel dat het niet alle overgenomen kranten is gegeven om stante pede met een nieuwe krant uit te komen, maar Erdogan is wel gewaarschuwd. De pers is niet onder de indruk van zijn actie.

De gebeurtenissen rond Zaman doen me ook denken aan de Gezi Park-protesten. Een waaier aan bevolkingsgroepen ging de straat op, oorspronkelijk naar aanleiding van de voorgenomen verwijdering van een park in het centrum van ?stanbul, maar feitelijk om haar ongenoegen te uiten over het autocratische beleid van de president. De protesten werden hard neergeslagen, maar de geest was uit de fles en dat is hij nog steeds.

Erdogan en zijn trouwe vazal premier Davutoglu hebben de woede van nog meer mensen op de hals gehaald. Het neerschieten van een Russische straaljager die over Turks grondgebied zou hebben gevlogen lokte felle reacties van de Russische president Poetin op. Het toeristische vliegverkeer tussen beide landen werd stopgezet met als gevolg dat veel Russische boekingen werden geannuleerd en hotels aan de Turkse zuidkust leegstaan.

Ook in de kwestie van de Koerden gaat Erdogan vol op het orgel. Waar hij tijdens zijn bewind eigenlijk al heel ver gekomen was met het vredesproces met de Koerden, daar wijzigde zich de situatie dramatisch met als resultaat dat steden in het (zuid)oosten van het land nu het toneel zijn van beschietingen en ontheemding. Erdogan vreest voor de vestiging van een Koerdische entiteit in het volkomen gedesintegreerde Syrië en de invloed die deze staat in wording kan hebben op het onafhankelijkheidsstreven van de PKK. Bovendien moet Erdogan zuur vaststellen dat de Amerikanen de Syrische Koerden steunen in hun strijd. De vraag is hoe lang Erdogan zijn strafexpedities kan voortzetten tegen de Koerden.

Tijdens de laatste Turkse-Europese top is een principeakkoord bereikt over de vluchtelingencrisis. Vanzelfsprekend presenteerde Davutoglu het akkoord als een succes in zijn land. Maar Turkije moet nu echt gaan doen wat het al die tijd verzuimd heeft te doen: de lekke westgrens definitief afsluiten. Openhouden is geen optie meer, omdat Griekenland dan een grote gevangenis wordt, de Balkan is immers afgesloten, en een nog grotere crisis in Griekenland, feitelijk veroorzaakt door Turkije, kan het hele akkoord, het toegezegde geld en de opheffing van de Europese visumplicht, in gevaar brengen.

Zo kan het ook zomaar zijn dat Erdogan in dit nu al historische jaar pas op de plaats moet gaan maken. Er zijn eenvoudigweg te veel factoren, binnenlandse en buitenlandse, die zijn politieke bestaan bedreigen. De oude Zaman heeft hij vakkundig de nek omgedraaid, maar de geest van vrijheid en democratie krijgt hij niet meer terug in de fles.