De wereld was doof voor de noodkreet van Mozambique

De Notre-Dame is nog geen uur in de fik en grote mediaorganisaties, inclusief de NOS, lanceren livestreams om het incident te verslaan. De hele wereld barst in tranen uit, want de Notre-Dame en Parijs zijn een beetje van ‘ons’ allemaal. De brand is nog maar een paar uur bezig en twee rijke families beloven al 300 miljoen euro voor de restauratie van de wereldberoemde kathedraal. De volgende dag staat de teller op 700 miljoen. Een internationale donorconferentie voor de heropbouw van de kerk volgt, en bedrijven als Michelin en Apple doen een greep in de beurs om de kathedraal der kathedralen als een fenix uit de as te doen laten herrijzen.

Critici in mijn netwerk stelden dat de massale wereldwijde solidariteit een dubbele standaard blootlegt: in het Westen rouwt men wel massaal om de Notre-Dame, maar een bootongeluk in Oost-Congo, waarbij veertig mensen verdronken, haalt het nieuws niet. En westerlingen geven miljarden uit om een kathedraal te restaureren, maar laten de meer dan een miljoen slachtoffers van de cycloon Idai in Mozambique gewoon creperen.

Mijn eerste gedachte: het is helemaal geen ramp dat mensen om de Notre-Dame geven. Daarnaast, want zo werkt de menselijke psyche nu eenmaal, blijken we pas empathie te kunnen tonen als een ramp zich in onze nabijheid afspeelt, of wanneer wij ons in de slachtoffers kunnen verplaatsen. Daarom kijken media bij een ramp altijd of er ook Nederlandse slachtoffers zijn en schrijven journalisten over individuele slachtoffers van een ramp, want met mensen van vlees en bloed kun je je identificeren. Bovendien, zo bedacht ik, moeten wij boos worden op de Afrikaanse leiders, in plaats van op die mensen die hun portemonnee trekken om de Notre-Dame weer op te bouwen. Na de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo betuigden Afrikaanse leiders hun solidariteit met Frankrijk, maar tegelijkertijd zwijgen ze nog steeds in alle talen over rampen op hun eigen continent. Wie van anderen solidariteit verlangt moet eerst zijn eigen broeders en zusters helpen.

Maar helaas, dat is niet het hele verhaal. Eind vorige maand trof de cycloon Kenneth, zes weken na Idai, Mozambique. Tijdens deze ramp kwamen meer dan dertig mensen om het leven, honderdduizend anderen werden dakloos. Het was een van de zwaarste natuurrampen die Afrika in de recente geschiedenis heeft getroffen. Kinderen konden niet meer naar school. Er ontstonden voedseltekorten. Er braken ziektes uit. Een vreselijke humanitaire ramp dus. Hulporganisaties trokken hard aan de bel: er is meer geld nodig. Maar ondanks deze oproepen en een oproep van de Verenigde Naties is nog maar een kwart van het geld dat nodig is om Mozambique weer op te bouwen binnengehaald.

De wereld was doof voor de noodkreet van Mozambique. Politici zoals Sybrand Buma waren bezig met campagnepraatjes over het versterken van de Europese grenzen. Want dat is wat er nu gebeurt: Europese landen geven miljarden uit aan grensbewaking om migranten uit Afrika tegen te houden, geld dat vroeger werd uitgegeven aan ontwikkelingshulp. Internationale solidariteit staat steeds meer onder druk.

‘Dit is niet zomaar een kleine toevoeging op een bestaande crisis, dit is een nieuwe crisis’, zei Gemma Connell van de humanitaire dienst van de Verenigde Naties over cycloon Kenneth. ‘Als deze ramp elders in de wereld had plaatsgevonden, dan zou de reactie heel anders zijn geweest’, verklaarde zij tegenover de camera van Al Jazeera. Bij het horen van haar woorden moest ik aan mijn vrienden denken, die tegen mij zeiden dat Europa meer geeft om oude gebouwen dan om zwarte mensen.

De wereld is vol bittere ironie. In de Verenigde Staten worden zwarte levens beëndigd door witte politieagenten, terwijl mobiele telefoons deze tragedies op camera vastleggen. Hiertegen wordt – volkomen terecht natuurlijk – gedemonstreerd: Black Lives Matter. Maar die zwarte levens doen er ook toe in Afrika. Daar worden zwarte levens beëindigd zonder dat een camera dit vastlegt, zonder dat media hierover berichten. Er volgen geen demonstraties. Geen leuzen. Geen solidariteit.