‘Europa’ heet gebaseerd te zijn op verheven beginselen als democratie en meritocratie, op rationaliteit en rechtsstaat. Gelijkheid voor de wet en gezond verstand: dat zijn de aan de Verlichting ontleende waarden die Brussel poogt uit te dragen. Vooral het Europese parlement wordt er verbazingwekkend weinig moe van die idealen te promoten.

Maar Europa is veel ouder dan de Verlichting, en zodoende gaapt tussen fraaie droom en feitelijke daden vaak een groot gat. Een continent gebaseerd op rationaliteit? Wel – daar vallen toch wel kanttekeningen bij te plaatsen, en dan laat ik de antivaxers en de Brexiteers – ook een soort gelovigen met hun eigen nep-vaccin – nog buiten beschouwing.

Dat komt dus inderdaad omdat Europa veel ouder is dan de Verlichting. Europa is namelijk naast al dat moois van zojuist ook een verzameling van al vijftien eeuwen onderling ruziënde volksstammen. Zij hebben er al tal van rare hobby’s op na gehouden, die met al die rationele waarden in strijd zijn. Rare hobby’s, die de buren dan ook volstrekt onbegrijpelijk vinden, maar zelf zijn ze er zeer aan gehecht.

Voor wie nu tijdens zijn opvoeding aan het misverstand ten prooi gevallen mocht zijn dat Nederland er géén rare hobby’s op nahoudt, geef ik er drie.

Ten eerste onze vuurwerkgekte rond de jaarwisseling, die niet voor de Amerikaanse vuurwapengekte onderdoet.

Ten tweede het koningshuis – dat haaks staat op het meritocratische beginsel dat overheidsambten op grond van eigen verdienste, en niet op grond van andermans coïtus moeten worden bekleed – en vooral het bizarre Oranjebyzantinisme waartoe dit leidt.

En ten derde is er in november altijd weer geraas, vanwege het volksfeest van die oude baas en de huidskleur van zijn knecht. En wee degene die daar dan wat van zegt.

Traditie is in de praktijk bijna per definitie met rationaliteit in strijd

De globalisering heeft ervoor gezorgd dat dergelijke gebruiken ook in het blikveld van buitenlandse waarnemers zijn geraakt. De argeloosheid waarmee Nederland de eigen ‘blackface-variant’ als VN-erfgoed dacht te kunnen sanctioneren, droeg daar extra aan bij.

De belangrijkste stelling, die dan van achter de Hollandse Waterlinie wordt betrokken, heet ‘traditie’. Een ander argument weet men eigenlijk zelden. Inderdaad: het is traditie, en traditie is in de praktijk bijna per definitie met rationaliteit in strijd.

Vermag corona er nu voor te zorgen dat aan deze heilige tradities een einde komt? De laatste van het genoemde drietal werd al – zoals vaker in het verleden was gebeurd – gaandeweg aan de nieuwe tijd aangepast. Dat ditmaal de publieke intocht van die Spaans-Turkse bisschop alleen online gevolgd kon worden, versnelt echter vast dit proces.

Door de pandemie is er komend Oudjaar een verbod op vuurwerk. Zeker: officieel slechts voor deze ene keer. Maar als dat erg blijkt te bevallen – en naast artsen zijn niet alleen steeds meer burgemeesters, maar ook steeds meer burgers daarvoor geporteerd – zouden zelfs bangelijk aangelegde partijen als VVD en CDA om kunnen gaan.

Wordt Nederland nu dus een normaal land?

In dat opzicht moeten we niet te vroeg juichen, want aan irrationale traditie nummer twee durft men in Den Haag nog niet te komen – zie de manier waarop Rutte alle onfrisse financiële privileges van de Oranjes in de praktijk steeds weer voor onaantastbaar weet te verklaren.

Zeker, dat familie-uitje naar Griekenland moest deze herfst als ‘een beetje dom’ voortijdig worden afgebroken, en leidde tot een koninklijke knieval voor de buis, met een berouwvol kijkende Maxima ernaast.

‘Und jetzt schön demütig sein’, zou wijlen mijn grootmoeder zeggen. Dat kon Maxima inderdaad héél goed.

En dat is dan ook inderdaad afdoende om half Den Haag als een Pavlovhond te doen kwijlen. Jesse Klaver had toevallig toen net voorgesteld om elke achttienjarige tienduizend euro als startkapitaal mee te geven. Vooral van rechts was hoon zijn deel: jongeren zouden dat toch maar verjubelen. Datzelfde rechts zwijgt angstvallig over de ton die de even oude kroonprinses straks jaarlijks meekrijgt.

Díe rare hobby, voor de buren onbegrijpelijk, blijft dus nog even in stand. En zolang als dat duurt, is Nederland nog geen normaal land.