De zaterdag na de aanslagen in Frankrijk, Koeweit en Tunesië, overkwamen me opeens onbestemde gevoelens. Ik voelde me ongemakkelijk en ongelukkig, iets wat me niet vaak overkomt. De dag van de aanslagen was ik gewoon begonnen met mijn werk, publicaties, blogs en scripties van studenten. In de loop van de dag druppelden de nieuwsberichten binnen en pas nadat de media mij gingen bellen, drong het echt tot me door dat er vreselijke dingen waren gebeurd. Die avond verscheen ik als commentator in het actualiteitenprogramma EenVandaag waar ik live mijn licht deed schijnen op de aanslagen.

Ik voerde aan dat de gebeurtenissen wel heel veel gelijkenis vertonen met de eerder door IS-woordvoerder Adnani gedane oproep aan moslims in de hele wereld. De ramadan is volgens Adnani geen tijd zijn voor contemplatie, maar voor actie, gewapende actie: “Grijp de polytheïstische sjiieten, de afvallige democraten en de ongelovigen.” Wel, hij werd die vrijdag op zijn wenken bediend. De sjiieten moesten eraan geloven in Koeweit, de democraten in Tunesië en in Frankrijk een ongelovige. Het kon haast geen toeval zijn. Maar de vraag naar het toeval was eigenlijk minder relevant. Feit dat gebeurd was wat er gebeurde, is al ernstig genoeg. Overigens werden de aanslagen in Koeweit en Tunesië later opgeëist door IS. De aanslagpleger in Lyon verklaarde dat zijn daad niets met islamitisch terrorisme te maken had, maar dat hij die uitgevoerd had uit motieven van wraak. Wel maakte de man verdacht veel gebruik van de IS-aanpak van een aanslag.

Toen ik na de uitzending thuiskwam, kreeg ik van het thuisfront te horen dat ik mijn zegje goed had gedaan. De boodschap kwam goed over en met name de laatste opmerkingen die ik de ether in kon sturen werd gewaardeerd: het is een kleine groep moslims die dit soort daden pleegt en het overgrote deel van de moslims hier te lande wil er niets van weten noch mee te maken hebben. Bovendien had ik de juiste combinatie overhemd-colbert gekozen, voor mij geen uitgemaakte zaak.

En de volgende dag kwam er dus een emotionele terugslag die ik niet direct kon duiden en die me bezighield. Na wat peinzen en de gevoelens bespreken in de boezem van de familie was de conclusie dat ik blijkbaar al zo gewend ben aan dramatische gebeurtenissen als de aanslagen, dat ik ze in eerste instantie alleen maar met een zakelijk oog bekijk. Wat is er gebeurd? Wie heeft het mogelijkerwijs gedaan? Wat zijn de implicaties voor de landen in kwestie? Hoe reageren moslims hier te lande? Wat vindt de pers? Slaan populistische partijen hier een slaatje uit? Je moet weten dat ik de video’s van IS ook volg en die zijn van een uitzonderlijke wreedheid. Blijkbaar is het de natuurlijke dispositie van de mens om zich voor geweld en pijn af te sluiten om het te kunnen aanschouwen en te verwerken.

Maar om het echt te verwerken dien je je emoties te onderkennen. En dan schrik je. Dan schrik je heel erg. Nog meer schrik je van het feit dat je blijkbaar gehard bent geraakt en de beelden als het ware normaal bent gaan vinden. Dat dat mensen overkomt in de landen waar het allemaal gebeurt, is misschien te begrijpen. Juist zij hebben die afweermechanismen nodig. Maar als het ook hier in het Westen gebeurt, is dat een verontrustend teken want ook de vijand volgt de westerse berichtgeving en reacties op alle terroristische aanslagen en kan haast niets anders concluderen dan dat het de volgende keer nog erger en nog heftiger moet zijn.

Wat zetten we tegenover deze rollercoaster aan dramatische beelden en hun impact? Wel, de kracht van een ware democratie is dat ze immer menselijk blijft. Dat ze niet went aan het geweld. Dat ze altijd en overal de menselijke maat handhaaft. Daar werd ik die verdrietige zaterdag aan herinnerd en dat is wat ik nu aan het papier toevertrouw.

Jan Jaap de Ruiter is arabist aan de Tilburg University. Hij houdt zich bezig met de status en rol van het Arabisch en de islam in West-Europa en Marokko. Hij publiceert over beide thema’s in diverse talen, waaronder in het Frans, en gaat het debat erover aan in nationale en internationale context. In heden en verleden heeft hij in menig Nederlands en Europees onderzoeks- en ontwikkelproject geparticipeerd. Volg hem op Twitter: @janjaapderuiter