Op 11 en 12 juli vindt een NAVO-top plaats in Brussel op het niveau van regeringsleiders. Tijdens een dergelijke top kunnen belangrijke besluiten worden genomen die van grote invloed zijn op de koers en de toekomst van de NAVO, die direct raken aan de veiligheid van het bondgenootschap en de individuele landen, inclusief de VS.

Of de komende top zal zijn als alle voorgaande valt zeer te betwijfelen. Het belangrijkste NAVO-lid, de VS, wordt vertegenwoordigd door president Trump, van wie we inmiddels weten dat hij niet bijzonder dol op de NAVO is. Hij heeft het bondgenootschap ooit als ‘verouderd en niet meer van deze tijd’ betiteld. Onlangs gaf hij nog aan dat de NAVO nog slechter voor de VS is dan NAFTA, waar hij ook zo graag onder uit wil. Voorts vaart hij graag uit tegen bondgenoten, waaronder Nederland, waarvan hij vindt dat ze te weinig doen, te weinig bijdragen aan de defensie. Vooral wijst hij daarbij graag op het feit dat dit geschiedt terwijl er nog voortdurend Amerikanen sneuvelen en gewond raken. Daarbij geeft hij aan dat hij aan Amerikaanse belastingbetalers niet meer kan uitleggen dat Europeanen zo weinig betalen, terwijl ze wel genieten van Amerikaanse steun en bescherming.

Nu hij onlangs ook nog aangaf dat volgens hem de EU is opgericht om de VS van haar spaargeld (piggy bank) te beroven, zijn de Europese NAVO-bondgenoten niet alleen ongerust, maar ook getergd. Dat hij vervolgens daags na de NAVO-top naar Helsinki afreist om daar zijn Russische ambtgenoot Poetin te ontmoeten zet de zaak ook behoorlijk onder druk. Poetin ziet de NAVO als tegenstander en doet er alles aan het bondgenootschap te ondermijnen. Het is zeer de vraag of Trump daartegen een vuist zal maken. Het zal dus alles behalve een makkelijke top worden in Brussel.

Nu heeft Trump wat betreft de Europese defensiebudgetten wel een punt. Hij is niet de eerste Amerikaanse president die erop wijst dat de Europese bondgenoten hun defensiebudgetten moeten verhogen. Bush en Obama deden dat ook al. Maar Trump gaat veel verder. Zijn ronduit botte manier van ‘diplomatie’ bedrijven zal bedoeld zijn om de Europeanen onder druk te zetten, maar kan mogelijk ook zijn doel voorbijschieten. De meeste Europese landen, waaronder Nederland, hebben hun defensiebudgetten al verhoogd en er ligt nog meer in het verschiet. Maar het is voor velen nog lang geen twee procent van het BBP, zoals bij de NAVO-top in Wales overeengekomen. Dat is ook lastig op dit moment. Europa komt uit een crisis, de economie groeit weer, er is weer meer geld voor defensie, maar het BBP stijgt ook, dus verhoudingsgewijs is de stijging niet significant. Zo zweeft Nederland nog steeds ergens tussen de 1,1 en 1,2 procent, terwijl er nu al negenhonderd miljoen euro is bijgekomen, oplopend naar structureel anderhalf miljard per jaar.

Kortom, budgetten stijgen wel degelijk en veel NAVO-landen, waaronder Nederland, zijn actief in Mali, Irak, Syrië, Afghanistan, het Caribisch gebied, de Middellandse Zee en de Indische Oceaan. Om nog maar te zwijgen over de vele kleinere missies in diverse andere gebieden. We betalen dan verhoudingsgewijs nog te weinig, we doen er wel veel mee. Dat geldt zeker niet voor landen zoals Polen en Griekenland, die weliswaar ruim boven de twee procent zitten, maar een zwakkere economie hebben en er ook welhaast niets mee doen, behalve argwanend en tot de tanden bewapend hun respectievelijke oosterbuur in de gaten houden. De term ‘zwartrijder’ (freeloader) is al gevallen en dat is iets dat landen zoals Duitsland, Noorwegen, België en ook Nederland niet zullen accepteren. De opmerking over het sneuvelen van Amerikanen valt bij Europeanen ook verkeerd. Nota bene de enige keer dat artikel vijf van de NAVO (‘aanval op één is een aanval op allen’) ooit is ingeroepen, was door de VS, vanwege 9/11. Praktisch alle toenmalige NAVO-bondgenoten zijn de Amerikanen toen te hulp geschoten en hebben troepen naar Afghanistan gestuurd en daar zijn ook velen van hen gesneuveld, onder wie vijfentwintig Nederlanders. Al die militairen vochten in een in essentie Amerikaanse oorlog. Trump kan dus ook te ver gaan met zijn gefoeter en dat kan contra-productief werken.

Voorts, en dat belangrijke punt wordt binnen de Amerikaanse defensie ook aangehaald, maar door Trump mogelijk niet beseft of erkend: de Amerikaanse militaire inspanning in Europa dient ook een eigen belang. Het vormt de voorwaartse verdediging van de VS, niet alleen tegen Rusland, maar ook tegen allerlei groeperingen die het op de VS hebben gemunt. Europa vormt ook de springplank voor het Amerikaanse leger naar Afrika en het Midden-Oosten, of, zoals een gepensioneerde generaal het uitdrukte: ‘Dankzij de permanente Amerikaanse aanwezigheid in Europa is het Amerikaanse leger een oceaan dichterbij de voornaamste inzetgebieden.’ Inderdaad vervoert de VS bijna alle militairen en middelen voor Afrika, het Midden-Oosten en ook Afghanistan via Europa. De permanente Amerikaanse militaire bases in Europa maken ook de logistieke ondersteuning van die operaties veel eenvoudiger. Het vergroot de flexibiliteit van de Amerikaanse slagkracht.

Dat wil echter niet zeggen dat we als Europese NAVO-bondgenoten nu rustig achterover kunnen leunen. Defensiebudgetten gaan weliswaar mondjesmaat omhoog, maar dat leidt tot dusver hooguit tot herstel van de verloren gegane geoefendheid, inzetbaarheid en slagkracht. De uitdagingen in de eenentwintigste eeuw zijn echter veel breder, diverser en gecompliceerder dan in de jaren negentig. Investeren in nieuwe capaciteiten is dus van groot belang. En daar is toch echt meer geld voor nodig.