Maandag 5 september komt de Tweede Kamer terug van reces en begint het nieuwe politieke jaar weer. Op 20 september is het Prinsjesdag en zal het VVD-PvdA-kabinet voor de laatste keer haar plannen aan de Staten-Generaal presenteren.

Business as usual? Nee, niet echt. De algemene beschouwingen en begrotingsbehandelingen in de Tweede Kamer dit najaar, zullen niet alleen over de plannen van het kabinet gaan, maar ook sterk in het teken van de komende verkiezingen in maart 2017 staan.

Niet alleen zullen de lijsttrekkers de komende maanden iedere gelegenheid aangrijpen om zich te profileren, maar ook voor diverse Kamerleden staat er wat op het spel: hun herverkiezing. De kandidatenlijsten worden de komende maanden immers vastgesteld en een hoge plaats op zo’n lijst maakt de kans op een herverkiezing aanmerkelijk groter. Dat geldt in het bijzonder voor Kamerleden van de partijen die er slecht voor staan in de peilingen.

Verder zullen partijen de komende weken steeds vaker plannetjes lanceren om de politieke agenda te bepalen. Als het kan, zullen dat (licht) provocerende plannen zijn. Prikkelende voorstellen betekenen immers een grotere kans op media-aandacht en op ontstemde reacties van partijen van de andere kant van het politieke spectrum. Juist die reacties vergemakkelijken de profilering. Voor rechtse partijen als de PVV en de VVD is het bijvoorbeeld een zegen wanneer linkse partijen verontwaardigd reageren op hun plannen. Ophef betekent aandacht en de mogelijkheid je te onderscheiden van vooral die partijen waarop jouw achterban niet snel zal stemmen.

Vaak zal deze ophef de komende tijd gaan over onderwerpen die betrekking hebben op de thema’s integratie en immigratie. Dat zijn niet alleen onderwerpen met een hoge potentie tot ophef, ze hebben de afgelopen jaren ook aan actualiteit gewonnen, onder andere door de komst van grotere groepen vluchtelingen en de dreiging van het moslimterrorisme.

Vier jaar geleden was dat anders. Het is nu misschien moeilijk voor te stellen, maar tijdens de vorige verkiezingen waren immigratie en integratie amper een onderwerp van discussie. Allereerst vroeg de financieel-economische crisis alle aandacht. Daarnaast werden de onderwerpen ook min of meer bewust gemeden om de PVV niet te veel in de kaart te spelen.

De VVD heeft echter nu al bekend gemaakt dat in haar nieuwe verkiezingsprogramma de beperking van migratie een belangrijk onderwerp zal worden. De liberalen gaan daarmee de electorale strijd aan met het CDA en vooral de PVV. De PVV is in alle peilingen de grootste. We kunnen daarom de komende tijd rekenen op een reeks van plannen van VVD’ers, waarmee ze de PVV de electorale wind uit de zeilen willen nemen en de linkse partijen op de kast willen jagen.

Een cruciaal verschil met vier jaar geleden is de positie van de PvdA. Vier jaar geleden gaf de PvdA in de campagne veel prioriteit aan het kinderpardon. Tijdens de onderhandelingen met de VVD haalden de sociaaldemocraten dit pardon ook binnen, maar ze betaalden hiervoor een hoge prijs in de vorm van rechtse immigratie- en integratiemaatregelen die slecht vielen bij Nederlanders met een niet-westerse achtergrond, traditioneel vaak voornamelijk PvdA-stemmers.

Veel van deze stemmers zijn politiek dakloos geworden. De PvdA is geen ”Partij van de Allochtonen” meer. De aandacht die PvdA’ers Ahmed Marcouch en Lodewijk Asscher aan bijvoorbeeld (moslim)discriminatie besteden, wordt amper gezien en lijkt niet te baten. Voor partijleider Diederik Samsom of een nieuwe partijleider (Asscher of Ahmed Aboutaleb) zal het een enorme klus worden deze kiezers terug te krijgen.

De vraag is waar deze stemmers bij de komende verkiezingen wel onderdak zullen vinden.

Dat zou bij Denk kunnen. De onvrede over het integratiebeleid van de PvdA was de oorzaak van de breuk van Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk met de sociaal-democraten. Dit tweetal leek met Denk, de zoveelste kansloze splinterpartij te vormen, maar dankzij een slimme profilering waarbij effectief gebruik wordt gemaakt van sociale media, lijkt Denk kans te maken op twee tot misschien wel vijf zetels. Denk vertolkt met enig populisme de onvrede van de kiezers die vinden dat de PvdA, maar ook andere partijen die te weinig aandacht hebben besteed aan diversiteit, inclusiviteit en de aanpak van discriminatie en uitsluiting. Denk stelt het meten met twee maten aan de orde en dat vindt gehoor bij een deel van de kiezers.

Tegelijkertijd worstelt de partij zelf zichtbaar op een ander vlak met het meten met twee maten: waar de partij zich met reden scherp uitspreekt over schending van elementaire rechten in Nederland, houdt zij zich op de vlakte wanneer het over de schending van deze rechten in Turkije gaat. Daarmee sluiten ze de AKP-stemmende Turkse Nederlanders misschien in, maar worden ze voor andere kiezers minder aantrekkelijk.

De voormalige PvdA-kiezers die zich niet thuis voelen bij Denk, kunnen hun heil gaan zoeken bij D66, GroenLinks of SP, maar dan zullen deze partijen, meer dan in het recente verleden het geval was, duidelijk moeten maken echt te staan voor een inclusieve samenleving. Dat begint de komende maanden met het samenstellen van een diverse kandidatenlijst.