Over twee maanden zijn er verkiezingen voor de Provinciale Staten en het belooft spannend te worden. Vier jaar geleden was FvD nog de grootste partij, maar de meeste kiezers zijn inmiddels weggelopen. Zou JA21 een alternatief zijn? De partij van Joost Eerdmans heeft een belangrijk voordeel boven het FvD van vier jaar geleden: de partij heeft nu ervaring in de provincies. JA21 had zelfs al resultaten kunnen boeken. Het lijkt me een mooie vraag voor De Slimste Mens: weet u wat JA21 de afgelopen jaren in de provincies heeft bereikt?

Dit is geen vrijblijvende vraag: JA21 werpt zich op als het nette en constructieve alternatief voor Forum en heeft in Drenthe, Flevoland, Noord-Holland en Zuid-Holland een groot deel van de FvD-Statenfractie overgenomen. In Utrecht zelfs de hele fractie. Ook in Noord-Brabant en Friesland zijn Statenleden van Forum naar JA21 overgestapt. Zij zijn de lichtende voorbeelden van het daadkrachtige beleid dat we van deze partij kunnen verwachten, of dat nou op het gebied van klimaat, migratie of democratie is. U raadt het probleem al: niemand weet wat de Statenleden de laatste jaren hebben uitgespookt.

Tijd om het aan de vertegenwoordigers van JA21 zelf te vragen. Wat hebben ze de afgelopen jaren zoal neergezet en hoe kijken ze daar op terug? De afgelopen maanden mailde ik ruim twintig FvD-afsplitsers. De resultaten zijn ontnuchterend.

Oud-gedeputeerde Ruud Burlet – later overgestapt naar JA21 – wilde praten. Verder: slechts één Statenlid, maar alleen off the record. De uitkomst van dat gesprek? Het is niet duidelijk wat er precies in deze provincie is bereikt, maar de discussie over met name de energietransitie is nu anders dan in 2019. Vult u zelf maar even in of dit komt door het werk van Statenleden van JA21 of door de gestegen gasprijzen.

Mijn verzoek was een prachtige kans om met veel aplomb de eigen prestaties uit te venten

De rest? Annabel Nanninga (Noord-Holland) heeft ‘niet de minste behoefte’ om hierover te praten. Haar fractiegenoot Gerard Kohler gaat met pensioen, zegt hij, dus dat betekent vooruit- en niet terugkijken. Niek Beenen (Flevoland) heeft ‘geen interesse’ in een interview en Matthijs Sandmann (Zuid-Holland) wil ‘de FvD-tijd niet meer oprakelen’. Ivo Mantel (Noord-Holland) ‘bedankt hartelijk voor de eer’ en Sharon de Lely (Flevoland) begrijpt de vraag ‘maar staat er niet voor open’. Ook haar fractievoorzitter Gert-Jan Ransijn voelt er niets voor. Harry Omlo (Drenthe) zegt voorlopig nee en Frank Duijs (Noord-Brabant) heeft geen interesse. De Statenleden Daniel van den Berg – inmiddels opgewaardeerd tot lijsttrekker in Noord-Holland – en Stijn Hesselink (Overijssel) reageren helemaal niet.

Hoe vaak zou een journalist deze Statenleden naar hun werk vragen? We weten allemaal het antwoord, namelijk dat dit zo goed als nooit voorkomt. Mijn verzoek was dus een prachtige kans om met veel aplomb de eigen prestaties uit te venten. De massale weigering van vrijwel iedereen bij JA21 laat niet alleen zien dat Statenleden niet willen praten, maar vooral ook dat ze niets te melden hebben.

De Statenleden van JA21 stapten op bij Forum omdat ze de partij te extreem vonden. Dat is invoelbaar: Forum doet er alles aan om de democratie te ondermijnen en het siert iedereen die ooit bij die partij heeft rondgelopen dat ze afstand nemen. Toch wringt hier iets: als je de democratie echt serieus neemt, ben je als politicus bereid je werk te verantwoorden omdat je begrijpt dat kiezers die informatie in maart nodig hebben. Het gaat niet over de vraag of je hier als Statenlid behoefte aan hebt. Het is gewoon je plicht.

De grote vraag is: als Statenleden van JA21 hun werk niet willen verantwoorden, wat zegt dat dan over hun democratisch besef?