Vorige week, in de trein op weg naar Brussel, raakte ik in gesprek met een vrouw die haar hart bij mij wilde luchten. Ik vertelde haar dat ik onderweg was naar een panel over migratie. Na het horen van die woorden moedigde de vrouw mij aan om tijdens dat panel ‘de waarheid’ te spreken.

‘Witte mensen moeten begrijpen dat wij ook mensen zijn’, vertelde de vrouw uit Guinee huilend. Vervolgens somde ze op wat zij had meegemaakt in het dorp waar zij woonde, dichtbij Emmeloord.

De vrouw, ik schatte haar midden dertig, vertelde dat haar dochter een keer thuis kwam van school en vroeg: ‘Mama, wat is er mis met onze huidskleur?’ Buren vroegen haar hoe vaak ze zich doucht en of ze elke dag rijst eet. Ze vertelde mij ook dat ze op straat werd door toegeroepen door haar overbuurman: ‘Wat denk jij dat jij hier doet? Ga terug naar je eigen land.’

Het is onomstreden dat de Nederlandse samenleving racistische en discriminatoire aspecten kent. Zwarte Piet is een perfect voorbeeld. Net als het toeschreeuwen van apengeluiden naar zwarte voetballers en alle racistische bagger die zwarte schrijvers zoals ik online krijgen. De vraag: wat kun je tegen al dit racisme doen?

Je kunt, met de Grondwet in de hand, een klacht indienen. Maar in de praktijk verloopt dit niet altijd even soepel. Vraag het aan Racheal Botha, wiens video over haar ervaring met racisme op de werkvloer vorige week viral ging.

De in Zambia geboren artieste kwam voor de liefde in Nederland. Ze leerde de Nederlandse taal en deed een zorgopleiding. Na haar afstuderen ging ze als verzorgende aan de slag. Een beroep dat zij vol liefde en trots uitvoert, vertelt ze in haar video. Maar ze heeft moeten slikken dat een cliënt weigerde om door haar te worden geholpen omdat zij zwart is. De familieleden van de cliënt en de werkgever stopten deze situatie in de doofpot.

Toen ze bij de politie een aanklacht indiende, kreeg ze te horen dat die niets voor haar kon betekenen. Dankzij steun van het juridische loket ontdekte Botha dat de discriminerende cliënt als ‘overleden’ was geregistreerd. Maar in de praktijk leefde de vrouw, en zowel de werkgever als de politie wilden geen prioriteit geven aan de zaak.

De strijd beperkt zich niet tot een juridisch gevecht

De Eindhovense politieke ster Mpanzu Bamenga heeft onlangs samen met zijn team de Koninklijke Marechaussee gedagvaard vanwege etnisch profileren bij grenscontroles. Bamenga heeft dit zelf aan den lijve ondervonden. Toen hij in april 2018 vanuit Italië landde op vliegveld Eindhoven, werd hij aangehouden en extra gecontroleerd.

De grenspolitie zag hem voor een ‘Nigeriaanse geldsmokkelaar’ aan. Zijn witte medepassagiers mochten doorlopen, de niet-witten mochten dat niet. Volgens de marechaussee had Bamenga een ‘een niet-Nederlands uiterlijk’, liep hij snel en was hij ‘keurig gekleed’.

Over zijn motivatie om de Koninklijke Marechaussee voor de rechter te slepen verklaarde Bamenga: ‘Het gaat mij om die stagiair die vanwege zijn achternaam niet aan een echte baan komt. Die is kwetsbaar en drijft door dit soort ervaringen verder af van de samenleving. Juist omdat ik mij wel kan verweren, voel ik de noodzaak om hier voor iedereen wat tegen te doen.’

Vervang ‘die stagiair’ door de huilende vrouw in de trein, die bij mij haar hart luchtte over het racisme dat zij ondergaat. Of denk aan Botha, die tegen een muur aanliep bij haar poging om racisme op de werkvloer te bestrijden – maar de wereld wist te bereiken nadat ze haar verhaal op social media zette.

Een effectieve strijd tegen racisme begint met het delen van verhalen. De strijd beperkt zich niet tot een juridisch gevecht. Deel wat je meemaakt, zodat landgenoten niet kunnen stellen dat ze blind en doof waren. Want pas als je een probleem onder ogen ziet, kun je het daadwerkelijk aanpakken.