De Duitse verkiezingen zitten erop en de AfD heeft prima resultaten geboekt. In de bondsdag is extreemrechts voortaan de tweede partij. Er waren afgelopen weekend ook verkiezingen in Hamburg: weer winst voor de AfD, weliswaar minder groot dan op het landelijke toneel, maar toch. In voormalig Oost-Duitsland is de partij al langer de grootste. Opeens denk je: misschien moeten alle criticasters toch blij zijn met de PVV. Niet alleen omdat de partij minder extreem is dan de AfD, maar vooral omdat Wilders zichzelf zo slecht organiseert.

Ga in Duitsland naar bijeenkomsten van de AfD en je komt in de ene na de andere pr-show terecht. Onlangs was ik in Neu-Isenburg, bij Frankfurt, waar AfD-leider Alice Weidel en haar collega’s met gelikte filmpjes en veel vlagvertoon aan het toegestroomde publiek en de media duidelijk maakten wat ze met Duitsland willen. Het dieptepunt? De meute scandeerde talloze keren de leus ‘Alice für Deutschland’. Het klinkt onschuldig, totdat je je realiseert dat het wel erg veel lijkt op een nazi-leus.

Een week later was ik in Thüringen en Saksen bij bijeenkomsten met de nummer twee van de AfD, Tino Chrupalla, en de meer dan omstreden europarlementariër Maximilian Krah. Naar de volle zalen kijkend, realiseer je je wat de AfD aan het doen is: een organisatie bouwen met afdelingen in het hele land, in de hoop dat de aanstaande regering van Friedrich Merz mislukt. Dan liggen er enorme kansen voor extreemrechts en dan heeft men er de organisatie en de mensen voor.

Een vergelijking

Hoe anders is dat bij de PVV: onlangs twitterde Geert Wilders dat de partij in een groot aantal gemeenten mee gaat doen aan de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2026. We lazen tientallen namen. Er zitten gemeenten tussen waar de PVV al actief is zoals Den Helder, Landgraaf en Purmerend. Er komen er tientallen bij: Schouwen-Duiveland, Súdwest-Fryslân en Zwijndrecht bijvoorbeeld. Heel even denk je: de PVV gaat expanderen.

Mocht dat een angstbeeld zijn: kijk naar de aankondiging van acht jaar eerder. Toen ging Wilders voor het eerst meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen buiten Den Haag en Almere. De PVV kondigde toen verkiezingsdeelname aan in het dubbele aantal gemeenten vergeleken met waar men op de kieslijst kwam. Wilders kon vaak geen kandidaten vinden en dus werden de ambities al snel teruggeschroefd.

Ga in Duitsland naar bijeenkomsten van de AfD en je komt in de ene na de andere pr-show terecht

Zo bezien moet je hard lachen als je hoort dat de PVV van plan is in 2026 mee te gaan doen in Borger-Odoorn, Bunschoten, Coevorden, Hoogeveen, Roosendaal en Steenbergen: allemaal gemeenten waar de PVV in 2018 hetzelfde plan had, maar waar dat hopeloos mislukte. Wilders doet nu weer een poging, die niet veel meer inhoudt dan het versturen van een tweet en dan zien of zich vrijwilligers aanmelden. Zo nee, dan gaat de deelname weer niet door.

Geen organisatie

Zie hier het verschil tussen partijen op de uiterste rechterflank in Nederland en elders. In veel landen om ons heen – met Duitsland als belangrijk voorbeeld – bouwen dit soort partijen een organisatie, mobiliseren ze mensen en betrekken hen bij het politieke werk. Bij gewone partijen zou je het een prima ontwikkeling vinden, bij uiterst rechts natuurlijk niet. De PVV is precies wat je als politieke tegenstander zou willen: een partij die geen netwerken bouwt en nauwelijks competente mensen aantrekt.

Hoe bedreigend uiterst rechts is, moge duidelijk zijn, maar door het organisatorisch onvermogen van Wilders, zijn gebrekkige bereidheid macht te delen en de neiging van zijn politici om weg te lopen, is de PVV hooguit incidenteel in staat tot regeren zoals nu in het kabinet-Schoof. Zelfs dat gaat in personele zin knarsetandend: er moesten bewindspersonen van de VVD en Leefbaar Rotterdam komen om de vacatures te vullen. De kandidatenlijst voor de Tweede Kamer is inmiddels uitgeput.

Zo bezien had de PVV een veel grotere bedreiging voor democratie en rechtsstaat kunnen zijn dan de partij is. Kijk naar de AfD en je ziet: Wilders is een geluk bij een ongeluk.