Keti Koti, de jaarlijkse herdenking en viering van de afschaffing van de slavernij op 1 juli, ligt achter ons. En daarmee zal de roep om 1 juli tot nationale feestdag te maken ook wel weer wat afnemen. Net zoals de vraag om excuses voor het aandeel dat ook Nederland heeft gehad in deze mensonterende misdaad tegen de menselijkheid.

Het boek Herengracht 502 ligt voor mij. Historicus dr. Leo Balai beschrijft hierin de geschiedenis van dit Amsterdamse grachtenpand. Vanaf het moment dat de eerste bewoner zijn intrek nam tot ver na het officiële afschaffen van de slavenhandel is dit huis gebrandmerkt als onlosmakelijk verbonden met de slavenhandel en koloniale misdaden. Vanaf 1927 functioneert het als de officiële ambtswoning voor de burgermeester van onze hoofdstad.

Leo promoveerde eerder in 2011 met zijn onderzoek naar het slavenschip De Leusden. In 1738 werden bij aankomst van dit schip in Suriname 664 gevangen slaven vermoord. In 2013 verscheen ook zijn boek Geschiedenis van de Amsterdamse Slavenhandel.

Een gesprek met Leo, het lezen van zijn boeken, en zijn enorme kennis van deze geschiedenis maken het verlangen naar 1 juli als nationale feestdag en excuses voor de slavernij alleszins begrijpelijk. De nazaten van slaven en allen die zich met hen verbonden voelen moeten hun wensen hierover ook duidelijk kenbaar blijven maken. Niet alleen rond 1 juli, maar het hele jaar door.

Met alleen maar een pennenstreek of een druk op de ja-knop wordt de diepgang van deze misdaad hopeloos tekort gedaan

Voel ik mijzelf hier ook bij betrokken? Ja. Maar met handtekeningacties moet je niet bij mij aankomen, net zomin als met de keuzevraag ‘Ja’ of ‘Nee’ bij een referendum. En dat geldt niet alleen over de slavernij. Ieder maatschappelijk, politiek of sociaal vraagstuk roept altijd om een grotere diepgang dan een eenvoudige bevestiging of afwijzing. Met alleen maar een pennenstreek of een druk op de ja-knop wordt deze diepgang hopeloos tekort gedaan. Zulke besluiten worden genomen op basis van gebrek aan inzicht en kennis. De Britse burgers aan de andere kant van de Noordzee weten daar alles van, na hun Brexit-avontuur.

Wat betekent 1 juli als nationale feestdag? Nationale feestdagen kennen wij al heel lang. Ooit vierde Nederland Kerstmis, Pasen en Pinksteren. Behalve voor die groepen in de samenleving die nog iets hebben met een kerkgang bestaan die nationale feestdagen nauwelijks nog. Ja, die dagen zijn we vrij. Maar dan zonder enige betekenis of inhoud. Tenzij we de gang naar Ikea of Walibi als iets diepers kunnen duiden.

En zo is het ook met die excuses. De welgemeende boodschap van de Amsterdamse burgemeester werd in dankbaarheid aanvaard. En nadat ze deze hartverwarmende woorden bij het Slavernijmonument had uitgesproken, keerde zij terug naar dat andere monument: Herengracht 502. Haar ambtswoning, met muren die dag in dag uit diezelfde in bloed gedrenkte geschiedenis vertellen. Maar de stank van verschroeide huid bij het brandmerken van de verkochte slaven is door de wind van de historie verdreven. De om de hals en de polsen schurende ijzeren ketenen hebben hun weg naar de vitrines in de musea al lang gevonden. De van hun moederschoot weggerukte slavenkinderen zijn in de geschiedenis van uiteengereten gezinnen opgegaan. Het bloed van de door de haaien verscheurde lichamen van slaven die de barbaarse Atlantische overtocht niet overleefden is opgeslokt door de diepten van de wereldzeeën.

Pas als wij als gehele samenleving dit soort gruwelen, enkel gevoed door hebzucht, goed tot ons door laten dringen, wordt het tijd voor een nationale feestdag en is het moment voor excuses daar.

Vindt u dat 1 juli al wel moet worden toegevoegd aan ons rijtje nationale feestdagen? Vindt u dat het moment van excuses nu al wel is gekomen? Het zij zo. U gaat daar over.

Mijn visie is dat we daar de werkelijke diepgang van deze misdaad tegen de menselijkheid hopeloos mee tekort doen. Maar goed, ik ga hier niet over.