De Franse president Hollande deed wat de Amerikaanse president Obama en de Britse premier Cameron voor hem deden: verklaren dat het geweld dat gedaan is uit naam van de islam niets met islam te maken heeft. ”IS is geen islam”, zei Obama en Cameron verklaarde dat de gruweldaden van IS niet uitgevoerd zijn door moslims, maar door monsters. In zijn toespraak tot het volk, enkele uren na de dramatische afloop van de terreuracties in Frankrijk, gaf ook president Hollande aan dat de terreurdaden niets te maken hebben met de islam.

Op het moment dat Hollande zijn uitspraken deed zat ik als commentator in de studio van Radio NPO 1 in een gecombineerde uitzending van EO en NOS in het programma Dit is de Dag. Toen ik het hoorde, zuchtte ik diep en stak mijn handen ten hemel. ”Hoezo?”, vroegen mij de beide presentatoren van het programma. Me realiserend dat er veel mensen naar mij luisterden probeerde ik mijn emotie om te zetten in een rationele analyse. Ik betoogde dat de uitspraak van Hollande misschien wel begrijpelijk is omdat hij islam en terreur niet met elkaar wilde verbinden om zo de angel uit het hele drama te houden. De moslims vrijhouden, als het ware. Een politiek gemotiveerde uitspraak. Maar, zo was mijn commentaar, het waren wel degelijk moslims die de gruweldaden uitvoerden, en ze deden dat, naar eigen zeggen, in naam van de islam.

Nu kan je wel 100 keer vinden dat het onterecht is dat moslims zoiets doen, en moslims betogen ook keer op keer dat ze vinden dat hun religie gekaapt wordt door gewelddadige extremisten en dat ze zich op geen enkele wijze met hen identificeren. Allemaal legitieme gevoelens, maar als argumenten in het debat werken ze contraproductief.

Elke religie heeft namelijk buitengewoon mens- en vredelievende kanten. Maar elke religie kent ook extreme excessen van geweld. Dat geldt voor het christendom, dat geldt voor de islam. Erkennen dat dat zo is, is de eerste stap in het verwijderen van de angel uit het conflict. Het is de eerste stap om ‘de gewone mensen’ tegemoet te komen. Om hen te zeggen: wij politici zien ook wel dat het moslims zijn die deze gruweldaden op hun geweten hebben. Maar, om even bij het voorbeeld van de islam te blijven, er kan ook betoogd worden dat de Koran een boek is dat overloopt van de woorden barmhartigheid en vergevingsgezindheid (ik betoogde zulks ook uitgebreid in hetzelfde radioprogramma). Allah is de barmhartige, de vergevingsgezinde. Als de Koran op die manier wordt uitgelegd, en heel, heel veel moslims doen dat, dan kantelt het beeld volledig.

Dan kunnen politici duizenden voorbeelden geven van barmhartige en vergevingsgezinde moslims die bouwen aan de Europese samenlevingen en die geen vlieg kwaad doen. Dan erkennen zij de basisregel van elke religie: een religie kan leiden tot goed, maar ook tot kwaad. Dan bereiken de politici het volk dat ze zouden moeten vertegenwoordigen.

Het is misschien goed bedoeld van Hollande, Obama, Cameron en veel andere leidslieden, ook van moslimhuize. Maar het getuigt van buitengewoon veel naïviteit en kortzichtigheid en misschien wel van angst om de link tussen islam en geweld te negeren of te ontkennen.

Nu blijft de onbeantwoordbare vraag boven de markt hangen wat dan wel de religie en religieuze inspiratie van de terroristen in Parijs was. Geen moslims? Geen islam? Dat gelooft toch niemand. Erkennen dat religie, in dit geval islam, oneindig mooie kanten heeft en oneindig treurige, is een belangrijke stap tot acceptatie van moslims en hun religie in de westerse samenlevingen. Of, de woorden van – toen nog – presidentskandidaat Bill Clinton, in debat met zittend president (vader) Bush, parodiërend: “It’s the Islam, stupid.”

Jan Jaap de Ruiter is arabist aan de Tilburg University. Hij houdt zich bezig met de status en rol van het Arabisch en de islam in West-Europa en Marokko. Hij publiceert over beide thema’s in diverse talen, waaronder in het Frans, en gaat het debat erover aan in nationale en internationale context. In heden en verleden heeft hij in menig Nederlands en Europees onderzoeks- en ontwikkelproject geparticipeerd. Volg hem op Twitter: @janjaapderuiter