Uiteindelijk zijn we hier beland. De vraag die al jaren zacht wordt gefluisterd in Europese hoofdsteden, of de Verenigde Staten een vriend of een vijand zijn, is nu duidelijk beantwoord. Aan de overkant van de Atlantische Oceaan staat een onwetende, arrogante en openlijk vijandige regering. De illusies zijn voorbij. Tegen het einde van 2025 is de wereldorde zoals we die kenden in feite ingestort. De Koude Oorlog is niet langer ‘bevroren’, maar maakt plaats voor iets veel gevaarlijkers.

De vijandigheid van de regering-Trump tegenover Europa speelt zich af op drie niveaus: persoonlijk, institutioneel en geopolitiek. Op het meest directe niveau krijgen Europeanen te maken met steeds strengere voorwaarden om de VS binnen te komen. Volgens nieuwe plannen kunnen toeristen uit tientallen landen, waaronder Europese, verplicht worden om vijf jaar aan sociale-mediageschiedenis te overleggen. De lijst met landen waarvoor een inreisverbod geldt, is opnieuw uitgebreid en omvat nu 39 landen, met daarbovenop twee Afrikaanse landen. De VS, ooit een symbool van openheid, verandert onder Trump steeds meer in een gesloten vesting.

Maar deze maatregelen zijn onbeduidend vergeleken met de diepere aanval op het naoorlogse Europa en zijn waarden van rechten en vrijheden. Het idee van een stabiele trans-Atlantische orde brokkelt al jaren af, maar de nieuwe Nationale Veiligheidsstrategie (NSS) van Trump maakt die breuk nu onmiskenbaar duidelijk.

Dit is niet de toon van een bondgenoot die kritiek geeft. Het is de stem van een machtsblok dat een continent toespreekt dat het openlijk minacht. Volgens het document stevent Europa af op ‘beschavingserosie’, zogenaamd veroorzaakt door migratie, Europese samenwerking en het verlies van nationale identiteit. Nog opvallender is dat de NSS expliciet spreekt over politieke inmenging: Washington wil ‘verzet kweken’ binnen Europese democratieën tegen hun eigen instellingen.

Trumps belangrijkste tekst over buitenlands beleid kondigt een ideologische kruistocht aan

Waar eerdere Amerikaanse regeringen conflicten nog zagen als onderdeel van een gedeelde toekomst, laat dit document elke schijn daarvan los. Trumps belangrijkste tekst over buitenlands beleid kondigt een ideologische kruistocht aan: het Europese project van binnenuit verzwakken en extreemrechtse bewegingen steunen die het willen afbreken.

Dit is geen overdrijving. Jonathan Freedland schreef in The Guardian dat de NSS neerkomt op een open plan voor regimeverandering in Europa. Hij ziet een combinatie van culturele paniek, gevoed door de racistische mythe van de ‘grote vervanging’, en koele politieke berekening. China en Rusland krijgen maar weinig aandacht; het echte doelwit is Europa zelf. Trumps strategen zien Europees nationalisme als een kans om oude bondgenoten om te vormen tot ideologische volgers. Het document spreekt zelfs positief over samenwerking met landen die hun ‘vroegere grootsheid’ willen herstellen.

Deze koerswijziging kwam niet uit het niets. Trumps eerste ambtstermijn verontrustte Europa, maar veel leiders, van Berlijn tot Londen, bleven hopen dat de relatie te scheiden viel in delen. Defensiesamenwerking zou blijven bestaan, handelsconflicten zouden te beheersen zijn, Trump kon worden gevleid of afgeremd, en gedeelde waarden zouden somehow overeind blijven.

Die hoop is nu niet meer houdbaar.

De reactie van Duitsland was snel maar voorzichtig. Minister van Buitenlandse Zaken Johann Wadephul benadrukte het belang van veiligheidssamenwerking, maar maakte duidelijk dat vrijheid van meningsuiting en de inrichting van vrije samenlevingen puur Europese zaken zijn. Frankrijk reageerde feller. In Parijs werd de NSS gezien als een directe aanval op de republikeinse principes en op Europese eenheid. De term ‘beschavingserosie’ werd ervaren als een bewuste provocatie.

Trump en zijn bondgenoten verbergen hun ambities niet. Ze hopen openlijk dat nationalistische partijen, zoals het Rassemblement National van Marine Le Pen of Alternative für Deutschland, Europa naar hun beeld zullen hervormen.

Dit alles gebeurt terwijl de EU al wordt geconfronteerd met enorme uitdagingen: Oekraïne, de energietransitie, vergrijzing en technologische onafhankelijkheid. Elk van deze dossiers vraagt om samenwerking, gezamenlijke investeringen en een sterke gemeenschappelijke begroting. Mario Draghi en anderen benadrukken al jaren dat Europa alleen kan overleven met méér integratie, niet met nationalistische terugtrekking.

De tegenstrijdigheid is het scherpst zichtbaar in het veiligheidsbeleid. De NSS eist dat Europa ‘de hoofdverantwoordelijkheid’ neemt voor zijn eigen defensie, terwijl de VS tegelijkertijd krachten steunt die de EU verzwakken en Rusland gunstig gezind zijn. Zoals Freedland opmerkt, lijkt Washington hiermee dichter bij het oude doel van Moskou, het uiteenvallen van de EU, te staan dan bij de oorspronkelijke logica van de NAVO. De enthousiaste reactie van het Kremlin op de NSS laat weinig twijfel over wie hiervan profiteert.

Europa staat nu voor een harde keuze. Het kan blijven doen alsof de VS een lastige maar betrouwbare bondgenoot is, of het kan erkennen dat de trans-Atlantische relatie een openlijk vijandige fase is ingegaan.

Op defensiegebied betekent dit dat uitstel geen optie meer is. Europese strategische autonomie is geen slogan meer, maar een dringende noodzaak. Frankrijk en het VK, de twee kernmachten van Europa, vormen de basis voor geloofwaardige afschrikking, maar alleen als politieke wil het automatische volgen van Washington vervangt. De aarzeling van Groot-Brittannië, dat blijft vasthouden aan een ‘speciale relatie’ met steeds minder opbrengst, maakt Europa alleen maar kwetsbaarder.

Wat moet Europa nu doen?

Ten eerste: de realiteit accepteren. De automatische afstemming van waarden en belangen is voorbij. De VS onder Trump heeft gekozen voor confrontatie — ideologisch, politiek en economisch. Europa moet zelfstandig kunnen handelen, binnen de NAVO en zo nodig daarbuiten.

De VS onder Trump heeft gekozen voor confrontatie — ideologisch, politiek en economisch

Ten tweede: de defensie geloofwaardig opbouwen onder Europees leiderschap. Frankrijk en het VK kunnen dit niet alleen dragen. Een Frans-Brits kader, verbonden via de EU of via verschillende snelheden, kan de kern vormen van een echte Europese defensie. Duitsland moet sneller herbewapenen en zijn defensie-industrie integreren, zodat economische kracht wordt omgezet in strategische macht.

Ten derde: economische macht slimmer inzetten. Europa moet gezamenlijke investeringen combineren met stevig gebruik van zijn regels, vooral op het gebied van data, technologie en exportcontrole. Samenwerking met Washington mag geen eenrichtingsverkeer meer zijn.

Tot slot moet Europa zijn politieke zelfvertrouwen terugwinnen. Trumps veiligheidsstrategie spot met ‘Europese beschavingstwijfel’. Juist het overwinnen van die twijfel is nu cruciaal, niet door nationalistisch autoritarisme te kopiëren, maar door vast te houden aan democratische overtuiging. Europa’s blijvende kracht ligt in zijn diversiteit: 450 miljoen mensen verenigd onder gedeelde wetten en instellingen.

De wereld verandert snel. De autoritaire koers van Amerika geeft Europa een onverwacht cadeau: onafhankelijkheid. Als Europa dit moment grijpt, met eenheid, ambitie en de moed om zijn soevereiniteit te verdedigen, kan deze crisis uitgroeien tot een tweede begin.