Eén van de grote vragen dezer dagen is of en zo ja, hoe IS verslagen kan worden. Zo op het oog lijkt het uitgesloten dat de extremisten van Daesh, het Arabische acroniem voor IS, hun positie kunnen handhaven in het gebied dat ze nu onder controle hebben. Immers, IS grossiert in vijanden en heeft slechts weinig – machtige – vrienden. De westerse wereld heeft zich tegen de islamistische terreurorganisatie gekeerd en bombardeert vrijwel dagelijks IS-doelen in Syrië en Irak. IS heeft het ook regelmatig aan de stok met vergelijkbare islamistische strijdgroepen en vrijwel alle sjiieten in het Midden-Oosten rekent ze tot haar ideologische vijanden die te vuur en te zwaard bestreden dienen te worden. De laatste ontwikkeling is dat het machtige Turkije nu eindelijk zijn masker heeft afgegooid en zich heeft aangesloten bij de tegenstanders van IS. Maar het meest spectaculaire is nog wel de opmars van de Koerden in het noorden van Syrië. Ze hebben de controle over hun eigen gebieden verstevigd, maar ook een aanzienlijk deel van de Turks-Syrische grens weten in te nemen met de val van de strategische stad Tal Abyad. De zogenaamde hoofdstad van IS, de aan de Eufraat gelegen stad Raqqa, bevindt zich nu op slechts 50 kilometer afstand van de Koerdische vijand in het noorden.

Maar toen werd het stil. Er kwam geen doorbraak. De Koerden stabiliseerden hun posities, de bombardementen van de coalitie gaan gewoon door, ze duren nu al meer dan een jaar, maar het front stagneert. De Koerden hebben er geen belang bij hun gebied te vergroten. Je zou kunnen zeggen dat ze het voldoende vinden wat ze aan gebied veroverd hebben. Bovendien zouden ze, mochten ze verder optrekken, niet Koerdisch gebied gaan bezetten. De grote aanklacht tegen de Koerden is dat ze de Arabischtalige bevolking van Tal Abyad en omgeving verjaagd hebben. Ze zouden een soort van etnische zuivering hebben toegepast. Bovendien worden de Koerden ook nog eens geconfronteerd met de dubbele houding van Turkije, dat zich weliswaar meer dan ooit als tegenstander van IS betoont, maar tegelijkertijd van de gelegenheid gebruikt maakt de eigen Koerden en die in Irak te bestrijden.

Toch zijn er ontwikkelingen gaande die wel eens de basis zouden kunnen zijn van de uiteindelijke desintegratie van IS. De activisten van de website Raqqa is Being Slaughtered Silently beschikken over een uitgebreid netwerk aan informanten, met name in Raqqa. En het zijn zij die verslag doen van een toenemende verdeeldheid onder de strijders van IS. Het geval is dat er onenigheid is ontstaan over de schuldvraag voor de val van Tal Abyad. Er loopt een scheidslijn door de organisatie tussen de ‘migranten’, strijders uit Europa en Azië, zoals de Fransen en de Oezbeken enerzijds, en de Syrische strijders anderzijds. De migranten vinden dat de Syrische aanhangers maar meelopers en opportunisten zijn en daarom een ideologisch gevaar voor de organisatie vormen. De Syriërs verwijten de migranten echter dat zij het hebben laten afweten bij de verdediging van Tal Abyad en zij vrezen dat zij het vuile werk weer moeten opknappen als Raqqa zelf onder vuur zal komen te liggen.

Daarnaast is het zo dat de IS-leiding betere salarissen en toelagen betaalt aan de buitenlandse strijders en hen bovendien betere huizen heeft gegeven die ook nog eens in de woonwijken liggen van de steden. De Syriërs moeten het doen met minder geld, minder toelagen, en bescheidener huizen die geïsoleerder afliggen van de woonwijken. De huizen van de Syriërs lopen zo een veel groter risico doel te zijn van de geallieerde bombardementen.

De reporters van de website maakten melding van schermutselingen tussen migranten en helpers waarbij Oezbeken, bijgestaan door Fransen, met lichte wapens hun Syrische broeders te lijf gingen. Naar verluidt zouden er een Oezbeek en een Syriër gewond zijn geraakt.

Totalitaire bewegingen streven altijd naar de toepassing van een volledig uitgewerkte ideologie die alle details van het leven van hun volgelingen en van de mensen die ze regeren beheerst. Interne strijd is dan een gevaar dat altijd om de hoek ligt, want het is niet vanzelfsprekend dat de ideologie op dezelfde manier door leiderschap en volgelingen wordt geïnterpreteerd. Wanneer, zoals het geval is met IS, volgelingen of aanhangers van een beweging ook nog eens verschillend worden behandeld, dan is het gevaar van desintegratie des te groter, met name wanneer er sprake is van militaire tegenslagen.

De westerse wereld vecht met weinig succes tegen IS. Maar de interne ruzies en vechtpartijen die uitbraken tussen de verschillende facties van IS kunnen misschien wel het begin van het einde zijn. De hierboven geschetste ontwikkelingen mogen dan ook als hoopvol worden beschouwd en misschien zijn ze dat ook, maar de mensen die onder de IS bezetting lijden zullen het alleen maar erger te verduren krijgen wanneer deze interne strijd tot – weer – een interne oorlog leidt in Syrië.

Jan Jaap de Ruiter is arabist aan de Tilburg University. Hij houdt zich bezig met de status en rol van het Arabisch en de islam in West-Europa en Marokko. Hij publiceert over beide thema’s in diverse talen, waaronder in het Frans, en gaat het debat erover aan in nationale en internationale context. In heden en verleden heeft hij in menig Nederlands en Europees onderzoeks- en ontwikkelproject geparticipeerd. Volg hem op Twitter: @janjaapderuiter