Wat te doen met illegale annexaties en separaties? Hoe lang duurt het voor de facts on the ground doorslaggevend zijn en de buitenwereld zich bij de geschapen feiten neerlegt? Door Jeruzalem als hoofdstad van Israël te erkennen heeft Trump de internationale verhoudingen op scherp gezet. Hij heeft Amerika politiek geïsoleerd binnen de VN. Ook belangrijke Europese bondgenoten schaarden zich achter de veroordeling ervan, zelfs Nederland dat zich als het misstappen van Amerika of Israël geldt, en zeker als het die van beiden geldt, meestal het liefst achter een struik verbergt.

Trumps verdediging: ik houd mij gewoon aan mijn verkiezingsbelofte en erken slechts wat feitelijk al zo is. Ook zijn voorgangers hadden overigens voor hun verkiezing beloofd die stap te zullen nemen, alleen hadden ze er, eenmaal in het Witte Huis, omwille van de repercussies voor de buitenlandse betrekkingen van afgezien. Die repercussies bleken nu inderdaad meteen: niet alleen een verdere vervreemding van Amerika van Europa, maar ook van de islamitische wereld.

In Syrië stond Washington al buitenspel, in veel andere kwesties, zoals handel en klimaat, zet het zichzelf buitenspel. Japan en Zuid-Korea richtten zich noodgedwongen steeds meer op de opkomende hegemoon China, dat zich steeds gretiger als redder van de wereldorde presenteert. Als Trump zo eigenmachtig doorgaat als nu in het geval van Jeruzalem, waarmee geen enkel Amerikaans belang gediend was behalve een intern-electoraal belang van Trump, zullen in de toekomst anderen op hun beurt ook minder met Amerika rekening houden, als er wél een cruciaal Amerikaans belang op het spel staat. Dan wordt de internationale optelsom niet America first, maar America last.

Trump beweert met het gooien van deze steen in de diplomatieke vijver het ‘vredesproces’ weer los te willen trekken, maar bereikt zo het tegendeel. Het versterkt Netanyahu electoraal volledig in zijn halsstarrigheid, met niet-bewegen komt hij het verst. En het verzwakt de toch al zwaar aangetaste positie van de man die door het Westen zèlf als enige aanspreekpunt aan Palestijnse zijde wordt beschouwd: Abbas. Abbas heeft zo in de ogen van zijn volk weer niets bereikt en daar spint ongetwijfeld Hamas het meeste garen bij.

Ook al vormt voor diverse soennitische landen, zoals Saoedi-Arabië, Iran inmiddels een grotere obsessie dan Israël. Want één ding is zeker, van Arabisch stilzwijgen en wegkijken profiteert juist het gevreesde Iran, dat zich dan als kampioen van de vertrapte Palestijnen opwerpen kan. De ideologische positie van Teheran in het Midden-Oosten wordt hierdoor versterkt.

Veel Palestijnen zullen in hun wanhoop dankbaar alle hulp van die zijde aanvaarden, zoals ook de Bosniërs twintig jaar geleden in arren moede de hulp van radicale buitenlandse moslimstrijders aanvaarden om hen tegen de genocidale intenties van de Servische roverhoofdmannen Mladic en Karadzic te verdedigen. Dat nadat het Westen de Bosniërs in de steek had gelaten, omdat het te lang bleef vasthouden aan het voortbestaan van Joegoslavië en de regeltjes van geordend overleg met de ‘legitieme’ Joegoslavische, maar de facto puur Servië dienende regering in Belgrado.

Tegelijk illustreert de ondergang van Joegoslavië natuurlijk juist het problematische van een te lang volgehouden sterk formalistische houding. Want hier werden de facts on the ground juist genegeerd. Zowel eerst de als ‘illegaal’ en dus ook voorbarig gehekelde afscheiding van Slovenië en Kroatië, die door Duitsland vrijwel meteen wèl en door Frankrijk in het begin zeker níet erkend werd, als later het militaire opereren van het Milosevic-regime en haar stoottroepen buiten Servië, die het voortbestaan van een verenigd Bosnië tot een fictie maakten. Met dat probleem worstelen de VN en de EU in feite nog steeds. Voor de VN en de EU bestaat officieel maar één Bosnië waarbinnen de drie volksgroepen geacht worden zich met elkaar te verzoenen, terwijl er in werkelijkheid nog steeds drie groepen Bosniërs zijn die elkaar naar het leven staan.

Het cruciale punt is dat de internationale gemeenschap de bestaande staatsgrenzen heilig heeft verklaard om discutabele, eigenmachtige wijzigingen al dan niet met geweld als illegaal af te wijzen, ofschoon de meeste huidige staatsgrenzen ooit ook op discutabele en toen illegale wijze tot stand zijn gekomen. Neem Nederland, dat ook het product van een opstand is, die indertijd beslist tegen de regels was en het zeker volgens de huidige maatstaven zou zijn. En Madrid zou toen beslist eventuele (wèl legale) onderhandelingen over onafhankelijkheid desnoods tachtig jaar hebben gerekt om een ongewenste uitkomst te voorkomen.

Facts on the ground schiepen hier helderheid, want iedereen weet: als de facts on the ground maar lang genoeg duurzaam lijken, volgt uiteindelijk de facto erkenning, tenzij men de feiten weet terug te draaien, wat meestal slechts met militair geweld lukt. Madrid heeft dat in ons geval ook tachtig jaar vergeefs geprobeerd. Hoe lang zal het bij de Krim duren tot de EU het accepteert? Oekraïne zal die niet kunnen heroveren, Brussel evenmin, dus blijft het Russisch.

Dat betekent echter niet dat men zomaar tot erkenning hoeft over te gaan. Daar moet dan wat substantieels tegenover staan en dat geldt ook voor Jeruzalem. Juist omdat Israël daar zo veel waarde aan hecht had het, samen met een Palestijnse hoofdstad Jeruzalem II, naderhand de uitkomst van vredesonderhandelingen moeten zijn en niet zoals nu vooraf de zoveelste verdere belemmering ervan.