Drie jaar geleden, bij het uitbreken van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne, nam ik meteen contact op met mijn vrienden in Oekraïne. Ze kwamen naar Rotterdam. Mijn huis werd tijdelijk het onderkomen van twee gezinnen. Met hulp van buren en vrienden kwamen er boodschappen, bedden, beddengoed en, via een oproep op LinkedIn, zelfs een koelkast.

Veel particulieren en gemeenschappen openden hun huizen en hart voor deze vluchtelingen. Op een gegeven moment waren er meer Oekraïners in de particuliere opvang dan in de opvang geregeld door gemeenten.

Ik nam deel aan een klankbordgroep voor de gemeente met allemaal particulieren die opvang verzorgden. We waren de eersten, en er was nog niets geregeld. Gemeenten en het Rijk gingen keihard aan de slag om sofinummers, onderwijs en zorg te regelen. Ambtenaren stonden in de crisismodus. Andere groepen vluchtelingen stonden erbij en keken ernaar. Ze ervaarden het verschil in bejegening als een klap in het gezicht.

‘Nederland is racistisch. Het land heeft nu haar ware kleuren getoond. Ik heb het nooit willen geloven, maar ik kan er nu niet omheen. Mijn familie mag niet stemmen. Waarom zouden we gaan stemmen? Op wie?’ De taxichauffeur van Turkse afkomst is gekwetst, boos en heeft zichzelf bij de groep ‘afgehaakt Nederland’ gevoegd. Het meten met twee maten is het duwtje.

En hij stond daar niet alleen in. Nog steeds hoor ik mensen klagen over hoe er voor Oekraïners wel huizen en meteen werk zijn, en voor de ‘echte hardwerkende Nederlanders’ niet. Soms zijn de sprekers volgens mij zelf lid van een gemarginaliseerde groep. In mijn hoofd mogen juist zij niet meegaan in dit narratief. Dat is mijn vooroordeel. Ik ben me ervan bewust.

‘Er is zoveel onzekerheid in het leven van vele gewone Nederlanders, dat angst en de leugens de overhand krijgen’

In de afgelopen drie jaar is de bestaanszekerheid van mensen onder druk komen te staan. En die onzekerheid leidt tot onrust en onvrede. De zondebok voor deze stress is snel gevonden. Het is ‘de ander’.

Nu heb ik 9/11 meegemaakt en de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh. Nooit gedacht dat ik weer zulke islamofobie zou zien of het gevoel zou hebben mezelf te moeten bewijzen, dat ik het waard ben om een Nederlander te zijn. Maar toen kwam de oorlog in Oekraïne, de horror van 7 oktober in Israël, het politieke debacle met PVV en NSC, en de motie Becker. Ik heb me niet eerder zo zwart gevoeld als ik me nu voel.

Wanneer ik er met andere Nederlanders van kleur of met een migrantenachtergrond over spreek, vloeien er tranen. De impact van de gure wind is immens. Ondertussen hebben ook wij minder bestaanszekerheid. Ook wij hebben moeite met het vinden van een betaalbare, geschikte woning. Ook wij kunnen niet altijd elke maand de vaste lasten betalen.

Maar wij wijzen niet naar ‘de Ander’. Wij kijken naar de politiek. Het neoliberale denken. De doorgeschoten marktwerking die niets te zoeken heeft in onderwijs, zorg, openbaar vervoer, de energiemarkt of huisvesting. Wij kijken naar de kiezers van de PVV die zich laten bedonderen. Huurverlaging, eigen risico in de zorg weg, een ziekenhuis behouden, het zijn allemaal voorbeelden van loze beloften. Ondertussen kijkt Wilders vol bewondering naar Trump, een gek die de hele wereldorde op zijn kop zet en zich niets aantrekt van Europese soevereiniteit of het zelfbeschikkingsrecht van de Oekraïners.

Er is zoveel onzekerheid in het leven van vele gewone Nederlanders, met en zonder werk, juist in de basis van wonen en financieel rondkomen, dat angst en de leugens de overhand krijgen. Feiten worden met persoonlijke anekdotes en onderbuikgevoelens van tafel geveegd. De oren zijn verstopt, de ogen alleen gericht op het eigen gelijk. Het zorgt bij mij voor een gevoel van wanhoop. Hoe te handelen, te spreken om iedereen mee te krijgen en samen te brengen? Hoe verdrijf je het beeld van ‘de Ander’? Wie het weet mag het zeggen.