‘Kamermeerderheid wil asielzoekers opvangen buiten de EU, bijvoorbeeld Rwanda’, kopt de NOS. In het nieuwsbericht valt te lezen dat een meerderheid van de Tweede Kamer wil dat het kabinet contact opneemt met Denemarken over het opzetten van asielzoekerscentra buiten de Europese Unie, waaronder bijvoorbeeld in Rwanda. Uiteraard omdat er van opvang in Rwanda een afschrikwekkende werking uit zou gaan, waardoor minder asielzoekers hier asiel aan zullen vragen.

Het klinkt als een behoorlijk hardvochtig plan, wat ook nog wel eens kan botsen met internationale verdragen: mensen naar een land in Afrika sturen om daar hun asielprocedure af te wachten, waarbij de kans groot is dat ze nooit daadwerkelijk naar Nederland mogen komen.

Tegelijkertijd moeten we ook de context meenemen: het houdt een keer op. Landen in Noordwest-Europa hebben, net als een klein aantal andere Westerse landen, decennialang enorme migratiestromen te verwerken gekregen. Die hebben een enorme impact op het asielsysteem en het onderwijs, en op de woningmarkt, financiën, cultuur en identiteit. Zeker met oog op de toekomst is het de vraag in hoeverre we dit vol kunnen houden, en moeten willen volhouden.

Veel landen in Afrika en in het Midden-Oosten hebben nog steeds te maken met een hoge bevolkingsgroei. Die en de klimaatverandering zullen zeer waarschijnlijk zorgen voor nieuwe, grote vluchtelingenstromen. Het is daarom niet heel gek dat we in Noordwest-Europa kijken naar alternatieven voor het bestaande asielsysteem.

Op dit moment zitten we vast in een wirwar van internationale verdragen waarvan de houdbaarheidsdatum al lang en breed verstreken is, met mensensmokkelaars, asieladvocaten en asielactivisten die hier maximaal op inspelen. Europa is in reactie hierop tot een fort gemaakt. Het is een survival of the fittest: wie slagen er in om het fort binnen te komen en de felbegeerde verblijfsstatus te bemachtigen?

Landen in Noordwest-Europa hebben decennialang enorme migratiestromen te verwerken gekregen

In zijn meesterlijke roman Exit West beschrijft Mohsin Hamid een Westen dat uiteindelijk besluit om de grenzen open te gooien en alle migranten toe te laten. Het is een utopisch scenario. Maar uiteindelijk staat Europa voor een pijnlijke keus: ofwel open grenzen, ofwel een zeer strikt migratiebeleid. Want het huidige beleid, waarbij Fort Europa op grote schaal slachtoffers blijft maken en tegelijkertijd mensenhandelaren sponsort, is problematisch en niet toekomstbestendig.

Uiteindelijk blijft een leven in Europa voor velen in de wereld de jackpot die ze ooit hopen te winnen. Velen zijn bereid om hier hun leven voor te wagen. Willen we dit tegengaan, dan betekent dat of de grenzen openzetten of de internationale verdragen die ons nu in een houdgreep houden grondig herzien. Veel te lang hebben we met pappen en nathouden het migratiebeleid vormgegeven.

Met het oog op de huidige ontwikkelingen en kijkend naar de toekomst, lijken er weinig andere opties dan een migratiebeleid waarin we harde keuzes maken. In een wereld van grote ongelijkheid en mobiliteit, zal een leven in Noord-Europa het streven blijven van vluchtelingen over ter wereld. Willen we de gevolgen hiervan controleren dan is stevige verandering van de huidige aanpak van (illegale) migratie noodzakelijk.