Twee weken na de lezing plofte er een mail in de box van de bibliotheek die me had uitgenodigd. Ik had die avond in het kader van de Boekenweek gesproken over mijn moerstaal. Op weg naar de lezing moest ik uitzoeken waar dat ‘moerstaal’ precies vandaan kwam, de moerstaal is de moedertaal. Het is de taal die je met je moeder spreekt. Maar wat als moeders meerdere talen sprak? Of wat als moeders helemaal geen taal sprak? Of wat als het kind geen moeder heeft gehad? Ik besloot al die ingewikkelde vragen over te slaan en me maar te concentreren op de taal van mijn moeder, het Tamazight, en hoe belangrijk het is dat we jonge kinderen met een migratieachtergrond ook in hun moerstaal met verhalen, liedjes en sprookjes voeden.

Een paar dagen later vertelde ik in Weert, Limburg, opnieuw over de moerstaal; Limburg is een bijenkorf van lokale dialecten die de mensen dan ook hartstochtelijk spreken. Limburgers hebben enorme behoefte om hun lokale patois te spreken. Je kan een heel leuk gesprek hebben met een Limburger in ABN maar zodra de Limburger een mede-Limburger ruikt dan gaat hij over in de gemeenschappelijke moerstaal. Ik begrijp deze instinctieve reactie wel. Lange tijd werd op Limburgers vanwege hun dialect neergekeken, zoals het in Marokko lange tijd ongewenst was dat mensen Berbers spraken, het zou een minderwaardige taal zijn.

De tijd dat je als land een taal boven de andere plaatste is gelukkig voorbij. Inmiddels vieren we de meertaligheid. Maar we komen van ver. Jaren geleden werd het als onwenselijk gezien dat kinderen met een migratieachtergrond hun moerstaal in de Nederlandse klas spraken. Men moest vloeiend Nederlands leren en het Turks, Arabisch, Koerdisch, Papiamentu, Sranangtongo werd als een hindernis in het bereiken van die doelstelling gezien. We zijn heel wat academische onderzoeken verder waaruit naar voren is gekomen dat het spreken in de moerstaal het kind juist helpt bij het leren van de nieuwe taal. En zo traden de migratietalen uit het verdomhoekje.

Het is gewoon heel chique aan het worden om meerdere talen te spreken

Maar ik heb nog meegemaakt dat opvoeders vol dedain spraken over de rommeligheid van meertaligheid en dat de migratietaal afgeworpen moest worden om tot volledige integratie te komen. Er bleek niets van waar te zijn. De strijd tegen de onwetenheid is een stroperige. Moeders wordt aangemoedigd om vooral in de moerstaal te spreken, dat zou de taalvaardigheid enorm helpen. Hadden we die kennis maar vijfentwintig jaar geleden omarmd!

Het vieren van de meertaligheid kan ik niet los zien van de groeiende toename van expats in Nederland; het is gewoon heel chique aan het worden om meerdere talen te spreken. En strategisch is het ook handig want nu steeds meer mensen in Europa zich van Amerika afkeren, ontstaat er ruimte voor Europese talen om zich te manifesteren. Duits. Frans. Spaans. Europa is trouwens tot de opkomst van de natiestaten en daarmee gepaarde institutionalisering van talen een chaotische bijenkorf van talen geweest. In de twaalfde eeuw werden op het eiland Sicilië welzeker vier, vijf talen naast en door elkaar gesproken omdat het onder bestuur stond van de Noormannen, die heersten over een overwegend islamitische bevolking. De taal aan het hof was Arabisch, maar er werd ook Latijn en Grieks gesproken.

Waarom noemen we het eigenlijk moedertaal en niet vadertaal? Dat is omdat de moeder bij geboorte het kind aan de borst krijgt, daar waar het gevoed wordt. Onder de boezem liggen de longen, die lucht geven om woorden te maken. Het eerste contact met voeding is ook het eerste contact met taal. De moeder haalt diep adem om het kindje toe te spreken. Er wordt gezongen. Gerustgesteld. Woordjes gezegd. Het kindje is zich niet bewust van de betekenis, maar voelt het timbre van de klankkast. Taal is trilling.

De bibliotheek had het publiek bij de lezing gevraagd om mij te waarderen met een cijfer. Ik kreeg een 8,5. Maar je kan een mooie ontmoeting nooit plat slaan tot een cijfer.