Een ploppend geluid. Een kogel van een schutter die op een haar na het hoofd van een presidentskandidaat mist. Agenten van de geheime dienst die bovenop de kandidaat duiken. Donald Trump die wonder boven wonder de aanslag overleeft, en met een gebalde vuist door de geheime dienst van het podium wordt gevoerd.

Dit weekend waren we allemaal getuige van een gebeurtenis die niet alleen een kantelpunt in de race om het Amerikaanse presidentschap vormt, maar mogelijk zelfs een kantelpunt in de Amerikaanse geschiedenis en daarmee ook voor de toekomst van de rest van de wereld.

Aanslagen op presidenten komen vaker voor in de Amerikaanse geschiedenis. Denk aan president John F. Kennedy die vermoord werd, zijn broer Robert F. Kennedy of aan Ronald Reagan die een aanslag overleefde en uiteindelijk de verkiezingen won. Ook in de jaren zestig, toen de Kennedy’s werden vermoord, was er sprake van diepe politieke polarisatie en politiek geweld. Net als toen zijn ook nu de politieke verhoudingen in de VS extreem gespannen.

Het eerdere presidentschap van Trump werd gekenmerkt door zijn leugen dat de verkiezingen van 2020 gestolen zouden zijn; zijn pogingen om de verkiezingsuitslag te beïnvloedden en de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 door zijn aanhangers. Al deze incidenten vormden een directe aanval op de Amerikaanse democratie en haar instituties. Tel daarbij op dat een bejaarde Joe Biden, die in rap tempo achteruitgaat, zijn grootste tegenstander is. Het is verklaarbaar dat velen zich diepe zorgen maken over de toekomst van de Amerikaanse democratie.

Het moest wel een inside job zijn, voorbereid door de inlichtingendiensten en de ‘deep state’

De aanslag op Trump gooit olie op het vuur. Dit politieke geweld vormt niet alleen een aanslag op de Amerikaanse democratie. Het kan ervoor zorgen dat Amerika in rap tempo in een neerwaartse spiraal terechtkomt. De politieke polarisatie in het land neemt toe. Het grote vingerwijzen is begonnen. Democraten en Republikeinen waren al tot op het bot toe verdeeld. Ze geven elkaar nu ook de schuld van deze aanslag.

Daarnaast neemt het complotdenken toe. Direct na de aanslag werd vanuit het Republikeinse kamp geclaimt dat Biden, de Amerikaanse regering, de Democraten en alles wat links en liberaal is achter deze aanslag zit. Het moest wel een inside job zijn, voorbereid door de inlichtingendiensten en de ‘deep state’.

Ook zijn er Democraten die claimen dat de aanslag in scène gezet was, al dan niet georkestreerd door Trump zelf. Het zou een actie zijn om zijn politieke positie te versterken en hem de verkiezingen te laten winnen. Aan beide kanten van het Amerikaanse politieke spectrum lijkt complotdenken een coping mechanism te zijn om om te gaan met de realiteit van deze aanslag.

En als laatste is er ook nog de rechtvaardiging van het politieke geweld. Al langer signaleren wetenschappers dat de steun voor politiek geweld onder Amerikanen aan het toenemen is. Een groeiende groep Democraten vindt geweld gerechtvaardigd om een nieuw presidentschap van Trump te voorkomen. Eveneens vindt een groep Republikeinen geweld een goed idee om er juist voor te zorgen dat Trump opnieuw president wordt. Deze aanslag kan mogelijk deze tendens versterken en een voorbode vormen voor een spiraal van politiek geweld. In een tot de tanden bewapende en ten diepste gepolariseerde samenleving kan dit een voorbode zijn van een burgeroorlog.

Zo ver is het nu nog niet. Amerika is een land met oude democratische wortels en sterke instituties. De Amerikaanse democratie heeft in haar geschiedenis meer moeilijke fases overleefd, waaronder de burgeroorlog van 1861-1865, de lynchpartijen van Afro-Amerikanen en het Mccarthyisme. Maar met aan de ene kant het autoritarisme van Trump en aan de andere kant het politieke geweld wat tegen hem gericht is, staan de VS nu wel op een kantelpunt. Komt het land hier sterker uit, of belanden de VS in een spiraal van geweld en conflict? Het Amerikaanse volk gaat een extreem onzekere tijd tegemoet.

Een bekende Engelstalige uitdrukking luidt: Cooler heads will prevail. Het is meer dan ooit van belang dat Amerikanen het hoofd koel houden, niet toegeven aan angst, haat en complotdenken. Dat mensen zich blijven uitspreken tegen zowel autoritarisme als politiek geweld, zodat de Amerikaanse  samenleving uiteindelijk sterker uit deze moeilijke fase in haar geschiedenis komt. Dat is niet alleen van belang voor de toekomst van de Verenigde Staten, maar ook voor Nederland en de rest van de wereld.