‘Hoeveel divisies heeft de paus?’ Met die sarcastische opmerking zou de ervaren Russische dictator Stalin tijdens de Conferentie van Jalta in februari 1945 gereageerd hebben op de suggestie van Churchill en Roosevelt om ook het Vaticaan bij de gesprekken over de naoorlogse herordening van Europa te betrekken.

Zou die vraag nu ook door het hoofd van de kersverse Amerikaanse dictator Donald Trump zijn geschoten, na de verkiezing van Leo XIV als zevende opvolger van Pius XII, de paus die tachtig jaar geleden niet van veertienhonderd, maar nog van slechts vierhonderd miljoen mensen de geestelijk leider was? Gezien Trumps historische onbenul is het niet erg aannemelijk dat hij aan de voorloper van de door hem zo bewonderde Poetin gedacht heeft, als hij al weet wie dat was.

Nadat de promotie van de Amerikaanse Peruaan – of Peruaanse Amerikaan – Robert Prevost bekend was geworden, verklaarde Trump: ‘Een grote eer voor ons land. Ik kijk ernaar uit om paus Leo XIV te ontmoeten. Het zal een heel betekenisvol moment zijn’ – als altijd betrekt Trump, zijn hele leven in niets anders geïnteresseerd, ook dit meteen op zichzelf.

Of Leo XIV, indachtig het bezoek van Trumps vazal Vance aan Franciscus, óók zo uitkijkt naar zo’n ontmoeting, is de vraag. En of Trump na afloop van zo’n eventuele ontmoeting daar dan zelf met genoegen op terug zal kijken een tweede. Veel wijst er namelijk op dat Leo in de voetsporen van zijn voorganger zal treden, en met hem had het huidige Amerikaanse regime weinig op. In alles lijkt ook Leo het tegendeel te belichamen van de mensenverachtende mentaliteit die nu in MAGA-Washington de toon zet.

Veel wijst er op dat Leo in de voetsporen van zijn voorganger zal treden

Al de naamkeuze verraadt een en ander. De bekendste naamdrager was de vorige Leo. Leo XIII, paus van 1878 tot 1903, keerde zich tegen racisme en slavernij. Met zijn encycliek De rerum novarum (1891) bepleitte hij een sociale politiek die haaks staat op wat de rechtse Republikeinen voorstaan. Tegen de achtergrond van de industriële revolutie oordeelde hij scherp over het hyperkapitalisme van die dagen en de daarmee gepaard gaande uitbuiting van arbeiders.

Met een situatie waarbij de drie rijkste multimiljardairs tezamen evenveel bezitten als de minst welvarende helft van de Amerikanen bij elkaar is de extreme ongelijkheid van het eind van negentiende eeuw weer terug. Een extreme materiële ongelijkheid die zich ook in extreme machtsongelijkheid vertaalt: de VS zijn een plutocratie.

Met Musk aan de knoppen geldt hier niet one man, one vote, maar one dollar, one vote. Denk ook aan de afhankelijkheid van Oekraïne van Musks satellietensysteem: als Zelensky niet voldoende naar Trumps en zijn pijpen danst, zet hij gewoon Starlink uit.

In dat opzicht is nog een naamgenoot van de nieuwe Leo actueel: de allereerste Leo, Leo de Grote (440-461). Dat was de paus die tijdens de implosie van de toen bestaande Europese orde – namelijk van het Romeinse Rijk – de meest gevreesde sloper ervan tegemoet durfde te treden: Attila de Hun, na diens invasie van Italië. Volgens de overlevering zou Leo de wrede koning van de Hunnen zelfs van plundering van Rome hebben afgebracht.

Zal de nieuwe Leo ook de wrede hedendaagse Attila, die in het Witte Huis, die evenzeer bezig is om de wereldorde te vernietigen, weerstaan? Ook deze paus is blijkens eerdere tweets alles wat Trump niet is: een pleitbezorger van de armen, van migranten, van een verantwoordelijk klimaatbeleid, van vrede en gerechtigheid – niet in de laatste plaats ook inzake de door Trump omarmde moorddadigheid van Netanyahu.

Zeker: wat de officiële kerkelijke leer betreft wordt Leo vermoedelijk geen groot vernieuwer (evenmin als Franciscus), maar de katholieke kerk weet al heel lang tussen leer en leven te onderscheiden. Pastorale barmhartigheid jegens andersdenkenden en anderslevenden staat centraal – juist ook jegens degenen die reactionaire MAGA-katholieken als Vance en Steve Bannon het liefst vertrappen.

Geen walgelijker westerse mensensoort dan deze lieden, aangevoerd door Trump, voor wie barmhartigheid een scheldwoord is, en wiens grootste genoegen er tijdens zijn mega-platvloerse tv-shows uit bestond om tegen anderen te kunnen zeggen: You are fired!

Nu al snakt de wereld ernaar dat tegen Trump te kunnen zeggen.