Is de PVV plotseling pseudo-marxistisch geworden? (En wat zou Thierry Baudet met zijn paranoïde obsessie voor infiltratie van Nederland door ‘het cultuur-marxisme’ daar dan van vinden?) Die vraag schoot door mij heen toen ik een week geleden las dat het terecht volledig onbekend gebleven Wilderskamerlid Peter van Haasen had verklaard dat de slavernij Nederland ‘is overkomen’. Kortom: dat de daders van toen eigenlijk geen blaam treft.

Pseudo-marxistisch, omdat het marxisme altijd sterk de nadruk legt op structuren en klasse-verhoudingen als de oorzaak van historische gebeurtenissen en processen. Terwijl het de betekenis van individuen daarbij, en daarmee de individuele verantwoordelijkheid, relativeert: Hitler als niet meer dan een (misschien nog net niet uitwisselbaar) werktuig van het grootkapitaal. Omstandigheden als grondoorzaak.

Van omstandigheden als grondoorzaak naar omstandigheden als excuus: dat is altijd het verwijt dat rechts in het geval van criminaliteit aan het adres van links richt. Dan wordt het laten meewegen van de omstandigheden in het oordeel – armoede, achterstelling, ongelukkige jeugd – juist als goedpraten beschouwd. Het argument daarbij: niet iederéén met een ongelukkige jeugd wordt draaideurcrimineel. Ieder heeft de keuze om het ook niet te worden, heet het dan.

Wel hetzelfde geldt ook in gelijke mate voor meedoen aan de slavenhandel – of kampbewaker worden in een nazi-concentratiekamp. Velen werden dat laatste niet, en niet iedereen deed mee aan de slavenhandel. Er waren ook Nederlanders in de zeventiende en achttiende eeuw die slavernij nadrukkelijk veroordeelden. Niet voor niets trachtte men de gevolgen daarvan in Nederland zelf een beetje uit het zicht te houden.

Zeker is het zo dat de Nederlanders – of de Europeanen in het algemeen – niet de enige waren die aan slavenhandel deden. De Arabieren waren al duizend jaar eerder met het leeghalen van zwart Afrika begonnen – waarvoor excuses tot nu toe zijn uitgebleven – en racisme is, zoals bij de bejegening van zwarte immigranten in Libië na de val van Kadhafi bleek, geen exclusief westers fenomeen. Alleen ontslaat het ‘ja maar zij ook’ niet van eigen verantwoordelijkheid.

Ook is het zeker zo dat toen Vasco da Gama in 1498 voor het eerst vanuit Europa naar India voer – of Cornelis de Houtman in 1595 als eerste Hollander naar Indonesië – zij nog geen snode plannen op dat vlak koesterden. Ze waren al blij dat ze de eindstreep haalden, en de aanleg van plantages in Brazilië of Suriname stond nog niet op het programma.

Feitelijk veel bedenkelijker was daarom het begrip dat Huzen vond bij justitieminister Van Weel

Maar later zijn er door een aantal Nederlanders via de West-Indische Compagnie natuurlijk wel bewuste stappen genomen om aan de profijtelijke Trans-Atlantische slavenhandel deel te nemen. Dat is ze niet ‘overkomen’, maar hebben ze bewust besloten, waarbij het eventueel opspelende geweten inderdaad vaak met het soort argumenten werd weggemasseerd die je ook hoort als het gaat om slavenarbeid bij de stadionbouw in Qatar of de textielindustrie in Bangladesh.

De opmerking van de weinig geachte afgevaardigde Van Haasen is dan ook niet het gevolg van oprechte en grondige historische studie, maar van de aan de PVV inherente neiging om het nationale verleden schoon te wassen door wandaden te bagatelliseren – naar het voorbeeld van het idool van de Kleine Geblondeerde Leider, de Grote Geblondeerde Leider in Washington.

Daarbij passen ook de laatdunkende opmerkingen over Keti Koti van Wilders’ partijideoloog Martin Bosma die het tot eeuwige schande van het Nederlandse parlement in 2023 tot Kamervoorzitter bracht.

Het is niet toevallig dat Wilders de stuitende vorm van eigenrichting heeft toegejuicht, waarvan nu recent rond Ter Apel sprake was. Onder leiding van de meervoudig veroordeelde rechts-extremist Jan Huzen – eigenaar van een handel in prikkeldraad – ging men hier ongegeneerd op jacht op met name zwarte asielzoekers. Tot ze per abuis ook een busje met Duitse agenten aanhielden, die niet met zich lieten sollen.

Feitelijk veel bedenkelijker was daarom het begrip dat Huzen vond bij justitieminister Van Weel – in plaats van strafvervolging aan te kondigen wegens het zich wederrechtelijk toe-eigenen van politiebevoegdheden. Maar sinds zijn voorganger Yesilgöz op dit vlak al bijna alle fatsoensnormen heeft laten vallen, en nu gretig belooft Fabers ‘strengste asielbeleid ooit’ echt uit te gaan voeren, hoeft dat niet te verbazen.

Evenmin dat iedereen in de VVD over die ontsporing volledig zwijgt.